Ижтимоий педагогика


Ота-она царамогида булмаган болалар


Download 3.57 Mb.
bet52/107
Sana03.06.2024
Hajmi3.57 Mb.
#1899126
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   107
Bog'liq
Ijtimoiy pedagogika (Nodira Egamberdiyeva)

Ота-она царамогида булмаган болалар. Хар кандай давлатда, Хар к,андай жамиятда хам ота-она кдрамогисиз цолган болалар булган, хозир \ам мавжуд ва кейин хам булади. Бундай холларда давлат бу болаларнинг ривожланиши ва тарбияланиши масъулиятини уз зиммасига олада.
Ота-онасини йукртган бола бу, хаки катан хам, фожиа. Ота- онага эта булиш эхтиёжи боланинг энг кучли эхтиёжларидан биридир. Ота-онасиз болалар уз-узидан “етим” деган макомн и оладилар. “Етим” ва “ижтимоий етим” деган тушунчалар бир- биридан фаркданади.
\_Етим болалар бу 18 ёшгача ота-онасининг бири ёки иккови вафот этган болалардир. Ижтимоий етим болалар эса биологик ота-оналари бор-у, бирок улар турли сабабларга кура унинх тарбияси билан шугулланмайдилар. Бу холатда хам унга гамхурлик килишни давлат уз зиммасига олади. Ижтимоий етймлик муаммоси аксарият ривожланган ва ривожланаётган давлатларга хос муаммо хисобланади.
Бола муаммоларини урганиш билан шугулланаётган педагог ва психологлар, хаётининг илк даврлариданок якинларидан ажралиб колиш боланинг кейинги такдирини белгилаб беришини аникдашган. Ота-онасидан ва, умуман, якинларидан айрилиб колиш болалар ривожига катта таъсир курсатади.
Болалик инсоннинг рухий бардошлидигини, хаётга Кизикишини, максадга интилувчанлигини таъминловчи асосий хислатларнинг шаклланиш давридир. Бу маънавий хислатлар бетартиб шаклланмасдан, ота-она мехри таъсирида, оиланинг бола олдидаги хар томонлама масъулият ва мажбуриятларидан келиб чикиб шаклланади.
ч^тимликнинг барча сабабларини санаб утиш мушкул, чунки бу турли фан сохаларнинг (тиббиёт, психология, социология, педагогика ва бошкалар) олимлари шугулланаётган куп жихатли муаммолардан биридир. Бирокетимликнинг асосий учта сабабни ажратиб кУрсатишимиз мумкин:

  1. ота-оналарнинг (одатда, оналарнинг) уз вояга етмаган > боласидан воз кечиши, асосан, гудаклик давридаги боладан воз кечиши;

  2. унинг ота-онасидан ота-оналик дудудини олиб дуйилгандан сунг оиладан мажбуран ажратиб олиш; v

  3. турли сабаблар билан ота-оналарнинг вафоти.

Бундай долатларда етим болаларни бодиш, уларга таълим- тарбия бериш ва димоялаш учун донун билан белгиланган васийлик шакллари мавжуд.
Васийлик — вояга етмаган етим болаларга улар вояга етгунча гамдурлик дилиш ва уларга долган мол-мулкка дараб туриш, яъни маънавий оталик. “Васий” деганда муомалага лаёдатсизларни шахсий ва мулкий дудукдарини дУридловчи шахе тушунилади. Етим болаларга васийлик дилиш икки йУл билан амалга оширилади: болаликка олиш ёки давлат дарамогига топшириш (даранг: 6-расм).
Х,омийлик — бирор кимсани димоя этиш, тарафини олиш. Шунингучун, “домийлик” деганда, бу каби мажбурият зиммасига юклатилган шахе ёки муассаса тушунилади. Хомийлик юклатилган шахе ёки корхона ‘‘домий” дейилади.
£Шундай дилиб, ота-оналар дарамогисиз долган болаларга ота-оналари:

  • вафот этган;

  • ота-оналик дудудидан мадрум булган;

  • бедарак йудолган;

  • муомалага лаёдатсиз;

  • ахлодтузатиш колонияларида жазо утаётган;

  • жиноят содир этишда айбланиб, дибсда булган;

  • бола тарбиясидан буй ин товлаётган;

  • вадгинча шифо, ижтимоий масканларга жойлаштирилган, бирод олиб кетилмаётган болалар киради.

Болани асраб олувчи оила боланинг юридик жидатдан янги оиласи дисобланади. Бола у оиланинг фамилиясини опиши, оила эса унга бошда исм дам бериши мумкин. Оила болаликка олинган боланинг барча дудуд ва мажбуриятларини Уз болаларининг дудуд ва мажбуриятларига тенглаштиради. Болаликка олиш бир нечта босдичда амалга оширилиши мумкин булиб, бунда аввал болага шу минтадада янги ота-она топишга даракат дилинади, агар бунинг имкони топилмаса, у долда болаликка олувчиларни давлатдан ташдарида дидирилади.


3-расм. Етимларга васийлик кдпиш тизими
Бола асраб олувчи ота-оналар болали ёки боласиз булиши \ам мумкин. Шунингдек, туликриз оилалар, якка шахслар хам бола асраб олиши мумкин. Уларни болани уз оиласига кабул Килишга ундовчи бир кдтор сабаблар мавжуд булиб, булар куйидагилардан иборат.

  • физиологик сабабларга кура уз боласи булмаган холатда болали булиш хо\иши;

  • уз боласининг вафот этиши;

  • Уз болалари улгайгач, яна болали булиш хохиши;

  • жамиятда мухтож болаларга рахмдиллик хисси;

  • ёлгизлик хисси;

  • диний сабаб ва бошкдлар..

Болани оилага бериш, авваламбор, бундай оилаларни танлаб олиш, уларни бу фаолиятга тайёрлашнинг самарали механизмини таъминлайдиган меъёрий-хукукий базанинг яратилишини талаб килади.
Бола асраб олувчи оилалар ва уларда вазифаларнинг фаркланишига карамай, ижтимоий педагогнинг бу оилалар билан иш юритишини белгилаб берувчи бир кдтор умумий коидаларни келтириш мумкин. Бу фаолиятни бир кдтор бос кич л ар га ажратсак бул ад и: оилаларни танлаш, ота-оналарни Укитиш, болалар таълим-тарбияси масаласи буйича фаолиятларининг патронажини утказиш ва бошкалар. Шунингдек, ижтимоий педагогнинг фаолияти доим бошка

фаолият

он.т

,а билан


оклада унинг кейинги такдири /з оиласига кайтиши. болалар ссасага юборилиши мумкин. ;елиши, уни оиладан ажрагиб тилганини назардатугади. Булар за инкирозиниш тугаши на шу
бир ойдан бир неча йилгача I к,абул килувчи оклада киска щирозли \олатда ёки тусатдан ia, унга шошилинч ёрдам ши кабул килувчи оклада узок пп узок реабилитация жараёни laHKLiin мумкин.
тента келаётган болалар 1ГИНИ (ижтимоий каровскз. i нуксонлар) инобатга олиб. ал ривожланиши учун ало.\ида тик килиниши лозим. Булар ч вазият билан боглик стресс 1ди. Бундай оиланинг асосий Зилан алокаларни узмаслик ва ■риш. Агар болани уз оиласига аса. у \олда боланинг кейиши икмагунча, бола вактинчалик .слила, бундай оила. oko.ioi ик ият юзага келгапда, ’‘те; тиббий

Download 3.57 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   107




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling