Ijtimoiy antropologiya

Geosiyosat 

---

Oʻzining „Jamoat 
kelishuvi 
haqida“ (1762 
y.) 
risolasida Jan-Jak 
Russo davlatning yerlari „aholini boqish uchun yetarli“ boʻlishi kerakligini 
taʼkidlaydi. Keyinchalik bu fikr davlat chegaralari millat uchun kerakli moddiy 
zaxiralar bilan belgilanishi kerak degan iddaoni keltirib chiqardi. Masaln, F. 
Ratsel davlatlar oʻsmasa, ular oʻladi, deb taʼkidlagan. Bu bilan u davom 
etgan Ovrupo qudratli davlatlarining Afrikadagi kolonial ekspansiyasi ostiga 
nazariy asos keltirgandi. Shunga oʻxshash qarashlarga Helford Makinder ega 
boʻlgan. 
1899 y. geograf R. Chellen geosiyosat tushunchasini amalga tadbiq etdi, va 
uni 
keyinchalik 
K. Haushofer rivojlantirdi. Geosiyosat deganda 
davlat 
faoliyatini 
qoʻllab-quvatlash 
va 
uning 
siyosatini 
yoʻnaltirish 
uchun joʻgʻrofiy bilimlarni oʻrganadigan fan tushunilgandi
[21]
. Geosiyosat 
kolonializm va natsional-sotsializmni (natsizm) oqlash uchun xizmat qilgani 
bois, Ikinchi jahon urushidan keyin bu nazariya diskreditatsiya qilingandi. 
Tarixi 
Millatchilik yangi tarix mahsuli sanaladi
[22]
. Tarix davomida odamlar ona 
yeriga bogʻliqlikni his etishgan va mahalliy hokimiyatni qoʻllab-quvatlagan. 
Lekin siyosiy va madaniy hodisalarning koʻpchiligi yangi tarixdan oldin milliy 
emas, balki universal tusga ega edi. Millatchilikning eng birinchi oʻzini 
namoyon qilishi Angliyadagi Shonli inqilob boʻldi. Millatchilikning qaʼd 
rostlashi liberalizmning paydo boʻlishiga toʻgʻri keldi, va uzoq vaqt ikkala gʻoya 
bir 
biri 
bilan 
bogʻliqlikda 
rivojlandi. 
Millatchilikning 
yorqin 
namunasi Yangi Dunyo elitalarining ispan kolonializmiga qarshi kurashi 
boʻldi
[23]
. 
Lekin 
eng 
kuchli 
tebranishlarga 
Amerika 
va 
Fransiyadagi inqiloblar aylandi. 1815-y. kelib millatchilik dunyodagi yetakchi 
gʻoyalardan biri edi. U kapitalistik iqtisodga oʻtish davrida jamiyatning 
safarbarligini taʼminlay oldi, bu esa milliy davlatlarning samaraliligiga va 
ularning iqtisodiy qudratiga olib keldi. Agar XVIII asr oxiri Fransiya va 
AQSHda millatchilik asosan fuqaroviy boʻlgan boʻlsa, markaziy va sharqiy 
Ovruponing koʻpchilik mamlakatlarida u fransuz okkupatsiyasiga javob sifatida 
yuzaga keldi va boshida etnik tusga ega edi. Masalan, Germaniyaning birlashuvi 
va Elzas-Lotaringiyaning 
anneksiyasi pangermanchilik asnosida 
amalga 
oshirildi. 
XIX 
asrning 
2-yarmida 
millatchilik Avstro-
Vengriya, Rossiya va Usmonli imperiyalarining yaxlitligini yemira boshladi va 
ular Birinchi jahon urushidan keyin qulashdi. XX asr boshida u Afrika va 
Osiyada gulladi, bu esa fransuz va britan imperiyachiligi bilan kurashni 
shiddatlashtirdi va natijada kolonial tizimning qulashiga olib keldi. Axborot 
jamiyati shaytoni Virning yuqori darajasiga ko'tariladi ijtimoiy, siyosiy, 
jamiyatning iqtisodiy tomoni, bu virtual tendentsiyani ko'rsatadi lizatsii umuman 
jamiyat. Kelsak axborot jamiyati tushunchasi keyin uning klassik fikri E. 
Toffler, J. K. Gel- nazariyalarida yashiringan Breita, D. Bell va boshqalar, ular 
tuzatadi Prefiksga murojaat qilib, uning xususiyatlari "Post" (xususan, post-
sanoat jamiyat). E.A ta'kidlaganidek. Sergedeeva: "Yigirmanchi asr oxiridagi 
zamonaviy nazariyani tanqid qilish yangi qator olib keldi bizning davrimizning 
kontseptual modellari. Eng keng tarqalgan jamiyat va madaniyatning tayoqlari 

---

bo'ladi "post-" old qo'shimchasi bilan ularning belgilanishi zamonaviylikni 
engishni o'z ichiga oladi oldingi tendentsiyalarning ijtimoiy holati rivojlanish ». 
Bunda zamonaviylik Tuyg'u insonga doimiy ravishda buyuradi o'z 
kommunikativ normalariga ega ostida o'zgartirilgan shovqinlar infokomendagi 
so'nggi tendentsiyalarning ta'siri kommunikatsion texnologiyalar. R. Turnvald 
(R. Thurnwald, 1869-1954) — osnovnaya kniga “Chelovecheskoe obhestvo v 
svoem sotsiologicheskom osnovanii” (“Die menschliche Geselschaft in ihren 
soziologische Grunlagen”) — vo’shla v 1931 godu.
B. Malinovskiy 1884 — 1942) — osnovnaya kniga “Nauchnaya teoriya 
kulturo’” (“A Scientific Theory of Culture”) — vo’shla v 1944 godu.