Ijtimoiy fanlar

«Axborot erkinligi prinsiplari va kafolatlari to‘g‘risida» gi O‘zbekiston 
Respublikasining qonuning 3-moddasida axborot bu – manbalari va taqdim etilish 
shaklidan qat’i nazar shaxslar, predmetlar, faktlar, voqealar, hodisalar va 
jarayonlar to‘g‘risidagi ma’lumotlar deya ta’rif berilgan
5
. 
Bundan tashqari, axborotning mohiyati – xabar belgilarida emas, balki axborot 
almashinuvi ishtirokchilarining tashkiliy tayyorgarligi darajasiga ham bog‘liq. 
Axborot almashinuvi esa ishtirokchilarning tashkiliy jihatdan hilma-hiligi, tuzilmalarning 
faoliyat turlari o‘rtasidagi farqlardan kelib chiqadi. Albatta, bu hol axborot almashinuvi 
jarayoni ishtirokchilarini maksimal darajada uyg‘unlashgan tizimlar sifatida qarash 
asosida yuzaga keladi. Matematika, kibernetika, falsafa sohasida o‘tkazilgan tadqiqotlar 
axborot sig‘imi bilan tizimning tartibga solinganlik holati o‘rtasida muayyan bog‘liqlik 
shakllanishini isbotlagan
6
.
Axborotlashgan jamiyat to‘g‘risidagi zamonaviy nazariyalarda axborot va 
axborot almashinuvi jarayoni muhimligi ta’kidlanib, bu ijtimoiy o‘zaro 
bog‘liqlikning bir bo‘lagi sifatida talqin qilinadi
7
. Axborot almashinuvi va uning 
boshqa fundamental jarayonlar bilan aloqalari modeli tizim yasovchi elementlarni o‘zida 
mujassamlashtiradi. 
Shunday qilib, axborot almashinuvda ishtirok etuvchi tizimlardan har birining 
tartibi o‘zgarishi o‘zaro aloqadorlik asosida, ya’ni ularning birgalikda tashkil etilishi bilan 
o‘ziga xos noyob jarayon sodir bo‘ladi. Ushbu o‘zaro ta’sir jarayonida tizimlarning har 
biri boshqa tizimlarning ichki mutanosibligi va intensivligiga bevosita bog‘liq ravishda 
o‘zgaradi. Natijada, bir axborot almashinuvi o‘rniga materiya harakatlanishining (birinchi 
navbatda ijtimoiy) oliy shakllariga xos 4ta fundamental komponent: 1) axborot