(me’yoriy qoida)
|
|
|
istisno qilinadigan hatti-harakatlarni bildiradi
|
11-Mavzu. Mulohaza. Xulosa chiqarish
|
Hukm
|
Judgment
|
вердикт
|
predmetga ma’lum bir xossaning, munosabatning xosligi yoki xos emasligini ifodalovchi tafakkur shakli
|
Hukmlarning
modalligi
|
-
|
-
|
hukmlarda predikatning sub’ektga tegishli yoki tegishli emasligi haqidagi fikr qat’iy, kuchli (zaruriy) yoki qat’iy bo‘lmagan, kuchsiz (ehtimol) tasdiq yoki inkor shaklda ifodalanuvchi fikr
|
Tushuncha
|
The concept
|
Концепция
|
buyumlarning umumiy va muhim belgilarni inson ongida yaxlit aks ettiruvchi tafakkur shakli
|
Deduktiv xulosa chiqarish
|
Deductive
conclusions
|
Дедуктивные
выводы
|
umumiy predmetlarning mohiyatini o‘rganish orqali uning yakka, xususiy jihati haqida xulosa chiqarish
|
Induktiv xulosa chiqarish
|
Индуктивные
выводы
|
Inductive
conclusions
|
yakka, xususiy predmetlar mohiyatini o‘rganish orqali umumiy xulosa chiqarish.
|
Nozidlik qonuni
|
Закон
|
Law
|
ayni bir predmet yoki hodisa haqida aytilgan, ikki o‘zaro bir-birini istisno qiluvchi (qarama-qarshi yoki zid) fikr bir vaqtda va bir xil nisbatda birdaniga chin bo‘lishi mumkin emasligini, hech bo‘lmaganda ulardan biri albatta xato bo‘lishini ifodalaydi
|
12-Mavzu. Argumentlash va bilimlar taraqqiyotining mantiqiy shakllari
|
Argumentlar
|
Variable
|
Переменные
|
tezisning chinligini asoslash uchun keltirilgan hukmlar
|
Nazariya
|
Theory
|
Теория
|
ma’lum predmet sohasiga oid tushunchalar, qonunlar, gipotezalar, g‘oyalarni sistemaga solib, u haqida yaxlit tasavvur hosil qiladigan, yangi fundamental umumlashmalar yaratishga olib keladigan, shu sohadagi hodisalarni tushuntirish, oldindan ko‘rish imkonini beradigan ishonchli bilim.
|
Muammo
|
The problem
|
Проблема
|
javobi bevosita mavjud bilimda bo‘lmagan va echish usuli noma’lum bo‘lgan savol
|
Gipoteza
|
Hypothesis
|
Г ипотеза
|
o‘rganilayotgan hodisaning sabablari va xususiyatlarini tushuntiradigan asosli taxmin tarzidagi bilim shakli
|
Javob
|
Reply
|
ответ
|
predmet haqidagi avvalgi bilimni qo‘yilgan savolga muvofiq holda aniqlashtiradigan, to‘ldiradigan yangi hukm (mulohazadan) iborat
|
Entimema
|
Entimema
|
Энтимема
|
asoslardan biri yoki xulosasi qoldirilib ifoda etilgan sillogizm
|
13-mavzu. “Etika” fanining predmeti va jamiyat hayotidagi ahamiyati
|
Axloq
|
Ethics
|
Поведение
|
(arab. xulqning ko‘pligi; lot. moralis — xulq-atvor) — ijtimoiy ong shakllaridan biri, ma’naviy hayot hodisasi, ma’naviyat sohasiga oid tushuncha. Kishilarning tarixan tarkib topgan xulqatvori, yurish-turishi, ijtimoiy va shaxsiy hayotdagi o‘zaro, shuningdek, jamiyatga bo‘lgan munosabatlarini tartibga solib turuvchi barqaror, muayyan norma va qoidalar yig‘indisi.
|
Baxt
|
Happiness
|
Счастье
|
ma’naviy axloqiy tushuncha. Kishi o‘z faoliyati natijalaridan hayotda qo‘lga kiritilgan yutuqlaridan to‘la qoniqish, yashash tarzidan mamnunlik, muayyan maqsadga etganlik, orzu-umidning ushalishi, bearmonlik holati sifatida namoyon bo‘ladi
|
Burch
|
|
Обязанность
|
jamiyat, davlat va shaxslarga nisbatan muayyan individdagi munosabat, ular oldidagi majburiyat
|
Oila
|
Family
|
Семья
|
kishilik jamiyatining ijtimoiy poydevoridir. Unda jismonan sog‘lom, ma’nan barkamol, axloqan pok va yuksak madaniyatli insonni voyaga etkaziladi. Oila hayotining asosiy maqsadi aholini qayta tiklash va bolalar tarbiyasidir
|
Ezgulik va yovuzlik
|
Humanism and evil
|
Гуманизм и зло
|
ma’naviy axloqiy tushunchalar orasidagi eng muhim juftliklaridir. Ezgulik insonni faoliyatning asl mohiyatini anglatadi - Tangri irodasining inson qalbidagi tajassumi sifatida namoyon bo‘ladi
|
Gedonizm
|
Hedonism
|
Гедонизм
|
(yunon. hedone - huzur-halovat, rohatlanish) etika nazariyasidagi axloqiy talablarni asoslash tamoyili bo‘lib, unga ko‘ra huzur-halovat keltiruvchi va azob uqubatdan
qutqazuvchi narsa yaxshilik deb, azob- uqubat keltiruvchi narsa esa yomonlik deb ta’rif qilinadi.
|
14-Mavzu. Nikoh va oilaning axloqiy asoslari, uning yoshlar tarbiyasidagi o‘rni
|
Oila
|
Family
|
Семья
|
"oila" so’zi (familia) dastlabki mulk egasiga bo’ysunadigan shaxslar (bu shaxslar mulkining bir qismi hisoblangan; mulk egasining o’z bolalari, xotini, asir, sotib olingan yoki meros bo’lib o’tgan qullar ham hisobga kirgan) majmuini bildirgan
|
Nikoh
|
Marriage
|
Брак
|
Arabcha so‘z bo‘lib "Er - xotinlikning
|
|
|
|
yuridik (huquqiy) ravishda rasmiylashtirilgan oilaviy ittifoqi
|
Axloqiy
qadriyatlar
|
Moral values
|
Моральные
ценности
|
kishilarning xulq-atvorida asrlar davomida shakllangan o‘zaro munosabatlar, yurish-turish qoidalari: xushxulqlik, xushmuomalalik, kattalarga hurmat, kichiklarga izzat, halollik,pokizalik,ezgulik,mehnatsevarli k,insonparvarlik,vatanparvarlik
|
Diyonat
|
|
|
(arab. dindorlik, to‘g‘rilik, insof) Xudodan qo‘rqish, gunoh qilmaslik, savob ishlarni amalga oshirish, imonlie’tiqodli, sofdil va mard bo‘lish, diniy qonun-qoidalarga qattiq rioya etish, dindorlik, taqvodorlik, vijdon, insoflilik.
|
Kasbiy odob
|
Professionalism
|
Профессиональ ная этика
|
jamiyat tomonidan qabul qilingan ahloq qoidalarini kishilarning ixtisoslariga nisbatan amalda tatbiq qiluvchi aniq kasbiy burch, sha’n, or-nomus, qadrqimmat kabi xatti-harakatlarning majmui, umumiy axloqning kishilar kasb-koridagi o‘ziga xos ko‘rinishidir
|
15-mavzu. Axloqiy madaniyat va qadriyatlar
|
Axloqiy
madaniyat
|
Ethical culture
|
Этическая
культура
|
axloqiy tarbiyaga doir asarlar, qarashlar, g‘oyalar, ko‘nikmalar va ularga amal qilinishi
|
Axloqiy tafakkur
|
Ethical
thinking
|
Этическое
мышление
|
axloq masalalariga bag‘ishlangan fikrlar, qarashlar g‘oyalar, har bir insonnning axloqiy me’yorlar va qadriyatlarni anglash, ilmiy mushohada qilish jarayoni
|
Bioetika
|
Bioethics
|
Биоетика
|
hozirgi zamon etikasining muhim yo‘nalishlaridan biri. B. inson hayotini eng oliy axloqiy qadriyat sifatida qaraydi, shu bilan birga, inson hayotini saqlash muammosini - yaxshilik va yomonlikni farqlashning muhim mezoni, deb hisoblaydi
|
Mahalla
|
-
|
-
|
(arab tilidan, ma’nosi - jamoat, joy, makon, qishnichilik) - O‘rta Osiyo, xususan O‘zbekiston qududida X asrlardan boshlab mavjud bilganligi to‘g‘risida tarixiy manbalar guvohlik beradi
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
