Ijtimoiy-iqtisodiy fanlar metodikasi

O‘zlashtirish foizlarini quyidagicha belgilash mumkin:
5% - og‘zaki ravishda materiallarni o‘zlashtirish ko‘rsatkichi bo‘lgan sharoitda 
dars o‘tish samarasiz bo‘ladi;
10 % - mashg‘ulotlarda o‘quv materialni ko‘rgazmali shaklda taqdim 
etilsa, o‘zlashtirish ko‘rsatkichi ko‘tariladi.
20 % - ham ko‘rib, ham eshitilsa, ya’ni texnik vositalardan foydalanilsa;
50 % - bahs munozaraga kirishilsa;
75 % - mavzu bo‘yicha amaliy topshiriqlar bajarilsa;

---

90 % - bir-biriga o‘rgatishsa.
Ko‘rinib turibdiki, interfaol o‘qitish o‘quvchilardan axborotni o‘zlashtirish
jarayonida faollik, ijodkorlik, mustaqillikni shakllantiribgina qolmay, ta’lim 
maqsadlarining to‘laqonli amalga oshishiga yordam beradi. Bunda ta’limning
quyidagi konsepsiyalari fundamental asos sifatida hizmat qiladi:
1) o‘qituvchining jadal faoliyati – o‘quv faoliyatining asosiy ko‘rinishi sifatida
namoyon bo‘lib, u mazkur harakatning sub’ekti va tashkilotchisi sifatida faoliyat 
ko‘rsatadi;
2) o‘quv faoliyatining asosiy negizi va natijasi, mazkur faoliyatning sub’ekti 
– o‘quvchi hisoblanadi;
3) muvaffaqiyatli o‘quv faoliyatining asosiy ko‘rsatkichi, uning natijasi
o‘quvchining fikrlash usullarini o‘rganish va amaliy masalalarni ijodiy hal etish,
erkin, mustaqil harakat qila olish ko‘nikmalarini shakllantirishdan iborat;
4) o‘quv faoliyatning asosiy ko‘rsatkichi o‘quv topshiriqlari hisoblanadi.
Bunda ta’lim jarayonining asosiy sub’ekti bo‘lgan o‘quvchida fikrlash, bilish
harakati usullarini rivojlantiruvchi o‘qitish taktikasi muhim o‘rin tutadi;
5) o‘quv faoliyatini amalga oshirish jarayoni o‘quvchidan o‘zining shaxsiy bilish
mahorati va ko‘nikmalarini o‘zlashtirib olishi uchun zamin hozirlashdan iborat.
Mantiqiy nuqtai nazardan interfaollik, eng avvalo, ijtimoiy sub’ektlarning
suhbat (dialog), o‘zaro hamkorlikka asoslangan harakat, faoliyatning olib
borishlarini ifodalaydi. Ta’lim sohasida faoliyat ritayotgan har bir mutaxassis 
yaxshi biladiki, an’anaviy ta’lim ham suhbat (dialog)ga asoslangan va bu suhbat
quyidagi o‘zaro munosabat shakllarida tashkil etiladi:
Shunga ko‘ra interfaol o‘qitish «ta’lim jarayonining asosiy ishtirokchilari –
o‘qituvchi, o‘quvchi va o‘quvchilar guruhi o‘rtasida yuzaga keladigan hamkorlik,
qizg‘in bahs-munozalar, o‘zaro fikr almashish imkoniyatiga egalik asosida
tashkil etiladi, ularda erkin fikrlash, shaxsiy qarashlarini ikkilanmay bayon etish,
muammoli vaziyatlarda yechimlarni birgalikda izlash, o‘quv materiallarini
o‘zlashtirishda o‘quvchilarning o‘zaro yaqinliklarini yuzaga keltirish, «o‘qituvchi – 
o‘quvchi – o‘quvchilar guruhi»ning o‘zaro bir-birlarini hurmat qilishlari,

---

tushunishlari va qo‘llab - quvvatlashlari, samimiy munosabatda bo‘lishlari, ruhiy
birlikka erishishlari kabilar bilan tavsiflanadi.
Zamonaviy ta’lim, shu jumladan, uning tobora ommalashib borayotgan 
shakli – interfaol o‘qitishda esa shaxslar o‘rtasidagi suhbat (dialog) quyidagi shaxslar 
o‘rtasida tashkil etiladi:
O‘qituvchi ta’lim jarayonida interfaol ta’lim yordamida o‘quvchilarning
qobiliyatlarini 
rivojlantirish, 
mustaqillik, 
o‘z-o‘zini 
nazorat, 
o‘z-o‘zini
boshqarish, samarali suhbat olib borish, tengdoshlari bilan ishlash, ularning fikrlarini 
tinglash va tushunish, mustaqil hamda tanqidiy fikrlash, muqobil takliflarni ilgari 
surish, fikr-mulohazalarini erkin bayon qilish, o‘z nuqtai nazarlarini himoya qilish, 
muammoning yechimini topishga intilish, murakkab vaziyatlardan chiqa olish kabi 
sifatlarni shakllantirishga muvaffaq bo‘ladi. Eng muhimi, interfaol usullarni 
qo‘llash orqali o‘qituvchi o‘quvchilarning aniq ta’limiy maqsadga erishish 
yo‘lida o‘zaro hamkorlikka asoslangan harakatlarini tashkil etish, yo‘naltirish, 
boshqarish, nazorat va tahlil qilish orqali xolis baholash imkoniyatini qo‘lga kiritadi. 
Zamonaviy 
sharoitda 
o‘quvchilarning 
o‘quv-bilish 
faolliklarini
kuchaytirish, 
o‘qitish 
sifatini 
oshirish 
va 
samaradorligini 
yaxshilash
maqsadida 
innovatsion 
xarakterga 
ega 
ta’lim shakllaridan foydalanish
maqsadga 
muvofiqdir. 
Bugungi 
kunda 
amaliy 
o‘yinlar, 
muammoli
o‘qitishning innovatsion shakllari sifatida e’tirof etilmoqda.