Ijtimoiy-iqtisodiy fanlar

8-mavzu. Bank inqirozlari.
Reja:

1. 
   Bank inqirozi tushunchasi
   
2. 
   Bank inqirozini belgilovchi mezonlar.
   
3. 
   AShda yuz bergan bank inqirozlari. Skandinaviya davlatlarida, Lotin Amerikasida, Rossiya va Sharqiy Evropa, Yaponiya va Sharqiy Osiyo mamlakatlarida yuz bergan bank inqirozlari.
   

8.1.Bank inqirozi tushunchasi
Banklar inqirozi bu bankning to‘lov qobiliyatini yo‘qotishi yoki likvidlik ko‘rsatkichlarining pasayishi bilan tushuniladi. Bunga kredit tavakkalchiligi (kreditlar va boshqa aktivlar sifatini yomonlashuvi), likvidlik xavfi (pul mablag'larini olish mumkin bo‘lgan mablag'dan oshishi) va foiz stavkasi xavfi (omonat foiz stavkalarining ko‘tarilishi).
Bank muammolari ko‘pincha bank aktivlari qiymatining pasayishi bilan izohlanishi mumkin. Aktivlar qiymatining yomonlashishi, masalan, ko‘chmas mulk narxining pasayishi yoki moliyaviy bo‘lmagan sektorda bankrotlik sonining oshishi natijasida yuzaga kelishi mumkin. Yoki, agar hukumat o‘z majburiyatlarini to‘lashni to‘xtatsa, bu banklar portfelidagi obligatsiyalar qiymatining keskin pasayishiga olib kelishi mumkin. Agar aktivlarning qiymati sezilarli darajada kamaysa, bank o‘z aktivlaridan kattaroq majburiyatlarga ega bo‘lishi mumkin (bu bankning salbiy kapitali yoki "to‘lovga layoqatsiz" degan ma'noni anglatadi). Yoki bank hali ham oz miqdordagi kapitalga ega bo‘lishi mumkin, lekin me'yoriy hujjatlar talab qilgan minimaldan kam (buni ba'zida "texnik nochorlik" deb ham atashadi).
Agar bank juda ko‘p majburiyatlarga duch kelsa va bu majburiyatlarni bajarish uchun naqd pulga (yoki naqd pulga aylantirilishi mumkin bo‘lgan boshqa aktivlarga) ega bo‘lmasa, bank muammolari ham paydo bo‘lishi yoki chuqurlashishi mumkin. Bu, masalan, ko‘pgina omonatchilar bir vaqtning o‘zida omonatlarni qaytarib olishni xohlasa, ro‘y berishi mumkin (omonatchining bankda ishlashi). Bu, shuningdek, bankning qarz oluvchilari pulini olishni xohlashsa va bankda naqd pul etarli bo‘lmasa ham sodir bo‘lishi mumkin. Bank likvid bo‘lishi mumkin. Ta'kidlash joizki, likvidlik va to‘lovga layoqatsizlik ikki xil narsadir. Masalan, bank to‘lovga layoqatli, lekin likvidligi yetarli bo‘lmasligi mumkin (ya'ni uning kapitali etarli bo‘lishi mumkin, lekin uning qo‘lida likvidligi etarli emas). Biroq, ko‘p hollarda to‘lovga layoqatsizlik va nochorlik yonma -yon keladi.
Tizimli bank inqirozi, mamlakatning ko‘plab banklari bir vaqtning o‘zida jiddiy to‘lov qobiliyati yoki likvidlik muammosiga duch kelganda - hammasi bir xil tashqi zarba bo‘lgani uchun yoki bir bankdagi yoki banklar guruhidagi muvaffaqiyatsizliklar boshqasiga tarqalganda sodir bo‘ladi. tizimdagi banklar. Aniqroq aytadigan bo‘lsak, tizimli bank inqirozi - bu mamlakatning korporativ va moliya sektori ko‘p miqdorda defoltga uchragan, moliyaviy institutlar va korporatsiyalar shartnomalarni o‘z vaqtida to‘lashda katta qiyinchiliklarga duch keladigan vaziyat. Natijada, ishlamay qolgan kreditlar keskin oshadi va bank tizimining umumiy kapitali yoki ko‘p qismi tugaydi. Bu holatga inqirozdan oldingi davrdagi aktivlarning tushkunlikka tushishi (aksiyalar va ko‘chmas mulk narxlari kabi), real foiz stavkalarining keskin oshishi, va kapital oqimining sekinlashishi yoki teskari o‘zgarishi. Ba'zi hollarda, inqirozni omonatchilarning banklarda ishlashi sabab bo‘ladi, lekin aksariyat hollarda bu tizimli muhim moliyaviy institutlar qiyin ahvolda ekanini tushunadi.
Tizimli bank inqirozlari katta zarar etkazishi mumkin. Ular ta'sirlangan iqtisodiyotni chuqur retsessiyalarga va joriy hisobning keskin o‘zgarishiga olib keladi. Ba'zi inqirozlar yuqumli bo‘lib chiqdi, ular zaifliksiz boshqa mamlakatlarga tez tarqaldi. Bank inqirozining ko‘p sabablari orasida turg'un makroiqtisodiy siyosat (shu jumladan joriy hisobning katta tanqisligi va davlat qarzining barqaror bo‘lmaganligi), kreditning haddan tashqari ko‘payishi, kapitalning katta oqimi va balansning zaifligi, turli siyosiy va iqtisodiy cheklovlar tufayli siyosat falaji bilan bog'liq bo‘lgan. . Ko‘pgina bank inqirozlarida valyuta va muddatning nomuvofiqligi muhim xususiyat edi, boshqalarda esa bank sektorining balansdan tashqari operatsiyalari ko‘zga tashlandi.
XX asrda bank inqirozi So‘nggi 50 yil ichida bank inqirozi 50 dan ortiq turli mamlakatlarning moliyaviy barqarorligiga ta'sir ko‘rsatdi. XX asrdagi eng jiddiy bank inqirozi:
1929-1933 yillarda AQShda va 70-yillarning oxirida. Sababi: obligatsiyalarning eskirishi va ular bo‘yicha dividendlarni to‘lash tugatilishi. Chiqish natijasi: Federal depozitlarni sug'urtalash fondlarini yaratish.
1980-yillarda Buyuk Britaniyada. Ko‘chmas mulkning ko‘chmas mulkiga olib borilgan kichik banklar jabrlangan. Qamoqqa olingan holda ko‘chmas mulk narxlarining uchinchi yiliga nisbatan pasayib ketdi.
1970-1980 yillar Shvetsiyada. Inqiroz aholi va kompaniyalarning qarzini ko‘paytirishga olib keldi. Ko‘chmas mulk uchun yuqori narxlar rekord darajada pasayib, ijara to‘lovlari pasaygan, moliyaviy kompaniyalar zarardan aziyat chekdilar.
Finlyandiyada 1990 yillar. SSSR parchalanganidan keyin tashqi iqtisodiy aloqalar yo‘qotganligi sababli ko‘plab kreditlar xorijiy valyuta.
1980-yillardagi Norvegiyada. Banklarning raqobatbardoshligini pasaytirish hisobiga dergurual moliyaviy bozorlar bilan muzokaralar olib borilgan yo‘qotishlar keltirildi.
Ispaniyada 1978 yil, yangi avlodning kichik banklari shikastlangan, xavfli operatsiyalar va tajribasiz savdogarlarga joylashtirilgan.
1993 yilda Yaponiyada eksportga bog'liqlik, ko‘chmas mulk narxlarining oshishi tufayli. Ko‘chmas mulkka kiritilgan investitsiyalar vayron bo‘lib, narxlarning keskin pasayganidan keyin vayron bo‘ldi.