Ikkinchi qism toshkent – 2023

 
O‘ZBEKISTONDA MAKTABGACHA VA MAKTAB TA’LIM TIZIMIDA 
INKLYUZIV TA’LIMNI TAKOMILLASHTIRISH ISTIQBOLLARI 
 
B.M. Yalgashev, 
 tadqiqotchi 
 
Hozirgi vaqtda jamiyat ta’lim muassasalari oldiga ta’lim xizmatlarining 
yuqori darajasini, shuningdek, bolalarning barcha toifalari uchun ta’limning 
mavjudligi va tengligi kabi global vazifalarni qo‘ymoqda. Bu vazifalarning 
bajarilishi ta’lim muassasalarida qulay ta’lim muhitini yaratishga hamda 
o‘quvchilarning bunday ta’lim muhitida bilim olishlariga imkoniyat 
yaratadi. Shunday ekan, bugungi kun ta’lim dargohlari avvalo, 
o‘quvchilarning tengligini tan olish, ular uchun umumiy ta’lim muhitini 
tashkil etish vazifalarini bajarish birlamchi vazifalar qatorida turadi. Bu esa, 
ulardan imkoniyati cheklangan o‘quvchilarni ham inklyuziv sharoitda 
o‘qitish va ularga zarur sharoitlarni ta’minlashni talab etadi. 

---

70 
O‘zbekistonda 
imkoniyati 
cheklangan 
bolalarning 
jismoniy 
salomatligini yoshligidan tashhislash, ularni doimiy nazorat ostiga olish, 
ularni sifatli ta’lim muhiti bilan qamrab olish maqsadida inklyuziv ta’limni 
joriy etish va rivojlantirish islohotlari amalga oshirilmoqda. Xususan, yangi 
tahrirda qabul qilingan O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 50-
moddasida ham «Ta’lim tashkilotlarida alohida ta’lim ehtiyojlariga ega 
bo‘lgan bolalar uchun inklyuziv ta’lim va tarbiya ta’minlanadi» deb 
belgilanishi mazkur sohada davlat siyosati darajasini belgilab beradi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti ta’biri bilan aytganda «Yangi, erkin
va demokratik davlatda jamiyatning har bir a’zosi bilim olish, zamonaviy 
kasb-hunarlarni egallash, o‘z iste’dod va qobiliyatini ro‘yobga chiqarish, 
mehnat bilan band bo‘lish uchun zarur imkoniyatlarga ega bo‘lishi shart». 
[1] Shu bois, alohida ta’limga muhtoj o‘quvchilarni umumiy ta’lim 
jarayoniga jalb etish bugungi kunda davlat ta’lim siyosatida o‘z yechimini 
kutayotgan muhim masalalardan biri hisoblanadi. 
Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti (JSST) ma’lumotiga ko‘ra, bugungi 
kunda dunyo aholisining qariyb 15% ni, ya’ni 1 mlrd.dan ortiq qismini 
imkoniyati cheklangan shaxslar tashkil qiladi. [2] O‘zbekistonda bu 
ko‘rsatkich jami aholining 2,1% qismini (800 mingga yaqin) tashkil etadi. 
Shuningdek, ularning 111,3 ming nafari 16 yoshgacha bo‘lgan imkoniyati 
cheklangan yoshlardan iborat. Aynan, bu yoshdagi bolalarning ta’lim-
tarbiyasi maktabgacha va maktab ta’lim dargohlarining inklyuziv ta’limni 
amalga oshirish faoliyati bilan bog‘liqdir. 
Rivojlangan xorij davlatlarining tajribalariga e’tibor qaratilganda, 
aynan, imkoniyati cheklangan bolalarni ta’lim-tarbiyasi ta’lim bosqichining 
dastlabki bog‘ini bo‘lgan maktabgacha ta’lim tizimidan boshlab yo‘lga 
qo‘yilganligini ko‘rish mumkin. Maktabgacha ta’lim muassasalari bevosita 
imkoniyati cheklangan bo‘lalarni maktab ta’limida o‘qish va 
moslashishlariga yordam beradi. 
O‘zbekistonda ham maktabgacha ta’lim tizimini yanada takomil-
lashtirish, bolalarning sifatli maktabgacha ta’limdan teng foydalanishini 
ta’minlash, maktabgacha ta’lim xizmatlarining nodavlat sektorini 
rivojlantirish maqsadida 2019 yil 16 dekabrda «Maktabgacha ta’lim va 
tarbiya to‘g‘risida» O‘RQ-595-son Qonuni qabul qilingan. Mazkur 
qonunning ahamiyati shundan iboratki, aynan alohida ta’lim olish