Ikkinchi qism toshkent – 2023
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati
Download 4.07 Mb. Pdf ko'rish
|
TO\'PLAM II
- Bu sahifa navigatsiya:
- Kalit so‘zlar
|
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati: 1. Prezident Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlisga va O‘zbekiston xalqiga murojaatnomasi. 2020 yil 29 dekabr 2. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 8 oktyabrdagi “O‘zbekiston Respublikasi Oliy ta’limi tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida”gi PF-11-F-5847son farmoni. 3. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 29 apreldagi “O‘zbekiston Respublikasi xalq ta’limi tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida”gi PF-5712-son farmoni. BOLALAR ADABIYOTI TA’LIM MUASSASALARIDA IJTIMOIY- MA’NAVIY MUHITNI SOG‘LOMLASHTIRUVCHI VOSITA SIFATIDA Najimova Dilnavoz, Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti magistranti. Annotatsiya. Bolalar adabiyoti xoh u matn ko‘rinishida, xoh o‘yin, xoh multiplikatsion film ko‘rinishida bo‘lsin, bolaning ongi, tafakkuri, dunyoqarashi haq va botil haqidagi qarashlariga chuqur ta’sir qiladi. Maqolada bolalar adabiyoti va dabiyotshunosligida bugun dunyo miqyosida bo‘y cho‘zayotgan ayrim nazariyalar ko‘rib chiqilgan. Bolalar uchun qanday asar o‘qitish lozim degan masalaga xalqaro nazariyalardangina ta’sirlanish yoki shundayligicha 129 uni qabul qilish xato ekanligi, bu masalada milliy nuqtayi nazarga ega bo‘lish muhimligi haqida xulosa berilgan. Kalit so‘zlar: bolalar adabiyoti, yosh psixologiyasi, rivojlanish psixolo- giyasi, feminizm, liberalizm, karnaval adabiyoti, milliy nuqtai-nazar. Rivojlanish psixologiyasiga oid aksariyat tadqiqotlarda 0-5 yoshgacha bo‘lgan tarbiya inson hayotida juda muhim ahamiyatga ega ekanligi haqida aytiladi. Taniqli pedagog Anton Semenovich Makarenko shunday deydi: “Bolaga tarbiyani 5 yoshgacha berishimiz kerak. U 90% tarbiyani besh yoshgacha oladi, undan keyingi tarbiya va bilimlar esa bolada uni mustahkamlash bilan kechadi” [1]. Amerikadagi Inson bilimlarini o‘rganish instituti o‘tkazgan tadqiqotlarga ko‘ra, Inson tug‘ilgandan boshlab bilim o‘rganishni boshlaydi va bu jarayon umr oxirigacha davom etadi. Inson doimiy ravishda o‘rganadi. Ammo inson miyasining 90 %i tug‘ilgandan keyin dastlabki 3 yilda rivojlanadi. Maktabgacha ta’lim yoshidagi davr (0-5) insonning rivojlanishi uchun eng optimal davr hisoblanadi. Bu davrda inson tez rivojlanadi va tez o‘rganadi. Besh yoshgacha bo‘lgan paytda insonning sezgi organlari, sezish qobiliyati, motor qobiliyatlari, nutqi va ijtimoiy xatti- harakatlarining jadal rivojlanishi kuzatiladi. Olti yoshga kelib bolada katta odamda bo‘lishi kerak bo‘lgan miya hajmining 95%i shakllanib bo‘ladi [2]. Ammo sinapslar tashqi dunyodan kelgan ma’lumotlarga javoban bir-biriga ulanib borgani bois insonning tafakkuri va intellektiga javob beruvchi markaziy miya hujayralari butun bolalik davomida qalinlashib boradi va ong va tafakkur o‘sishda davom etadi. Demak, bolaga bu davrda berilayotgan axborotga, o‘qib berilayotgan kitobga, u tomosha qilayotgan multiplikatsion filmlarga e’tiborli bo‘lish, ularni milliy qadriyatlarimiz nuqtayi nazaridan baholab, tekshirib eng saralarini bolaga taqdim qilish bugungi globallashuv avj olib borayotgan zamonamizda har doimgidan-da dolzarbroq muammoga aylanib bormoqda. Dunyo bo‘yicha bolalar uchun chop etilayotgan kitoblar soni yildan yilga ortib bormoqda. Bu esa ularning ichidan eng yaxshisini saralab o‘qish zaruratini keltirib chiqarmoqda. Natijada, dunyo bolalar adabiyot- shunosligida bolalar adabiyoti nima? Bolalar adabiyoti bola haqida yozilgan adabiyotmi, bolalar yozgan adabiyotmi yoki bola uchun yozilgan adabiyotmi? Bolalar adabiyotida kattalarga xos mavzularni berish mumkinmi? Biz bolalar uchun yaxshi asar deb baholayotgan kitoblarimiz aslida bolaga tushunarlimi? Bolalarga qaysi yoshda qanday mavzudagi kitoblarni o‘qitish kerak? Bolalar kitoblari kattalar kitoblaridan nimasi bilan 130 farq qilishi lozim? kabi savollarga javob izlashga urinish natijasida xilma xil nazariyalar paydo bo‘lmoqda. Buning natijasi o‘laroq oxirgi 30 yil ichida bolalar adabiyoti tanqidchiligi alohida akademik fan sifatida shakllandi. Bolalar adabiyoti tanqidchiligi dastlab bolaga qaratilgan, matn asosli va yozuvchiga Download 4.07 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|