Ilk o’rta asrlarda sug’d tili va adabiyotining tarixiy tahlili xolmahmatov faridun

ILK O’RTA ASRLARDA SUG’D TILI VA ADABIYOTINING TARIXIY TAHLILI

XOLMAHMATOV FARIDUN

102-GURUH TALABASI

REJA:

• 1) Sug’d tili va yozuvi, boshqa tillar bilan aloqadorligi
• 2)Sug’d yozuvi namunalari
• 3)Sug’d adabiyoti : Vessantara Jataka
• 4)Sug’d adabiyotida Rustam obrazi

SUG’D TILI TARIXI

• So‘g‘d tili boshqa shimoli-sharqiy eron tillari: xorazm va skif-sarmat tillari bilan umumiy ajdodga ega. Bu tilni birinchi marta 19-asr oxirida Fridrix Karl Andreas Turfon vohasidan topilgan manixiylar asarlaridan aniqlagan.
•  Soʻgʻdlar Zarafshon vodiysiga miloddan avvalgi 2-yarmi - 1-ming yillikning boshlarida koʻchib kelishgan. Mil. Avv III asrda karvon savdo yoʻllari boʻylab Gʻarbiy Xitoy va Moʻgʻuliston vohalarida savdo shaharchalari yaratadilar. soʻgʻd tilida soʻzlashuvchilar Fargʻona vodiysi, Choch vohasi va Yetisuvda joylashdilar.

ERONIY TILLAR
QADIMGI
Avesto tili
Midiya tili
Skif tili
O’RTA
Shimoli-g’arbiy
Parfiya va eski kurd tili
Shimoli sharqiy
Baqtriya va Sak tili
Janubi-sharqiy
Sug’d, Xorazm tillari
YAG’NOB TILI
YANGI
Forscha
Doriy
Tojik

SUG’D TILI TARIXI

• Ilk oʻrta asrlarda soʻgʻdiylar soʻgʻd, fors va parfiya tillari oʻrtasidagi farqlarni ajratib koʻrsatishgan va shuning uchun soʻgʻd-fors-parfiya lugʻatlari tuzilgan
• Arablar istilosidan oldin Zarafshon vodiysi hududida so'g'd tili hukmronlik qilgan, so'g'd savdogarlari doimiy ravishda Xitoy va Yetisuvda yashagan. So‘g‘d savdosining faolligi so‘g‘d tilining O‘rta Osiyo mintaqasining lingua frankasi(asosiy tili)ga aylanishiga sabab bo‘ldi. Sug'd tilida diniy adabiyot faol rivojlandi, manixey, buddist va xristian matnlari faol yaratildi va tarjima qilindi. So'g'd tili Uyg'ur xoqonligida o'z yozuvi yaratilgunga qadar adabiy til sifatida ishlatilgdi.