Ilk o’rta asrlarda sug’d tili va adabiyotining tarixiy tahlili xolmahmatov faridun

Bugut matnidagi soʻgʻd yozuvlari Markaziy Moʻgʻulistonm 585-yil

1 2 3 4 5

Bog'liq
ILK O’RTA ASRLARDA SUG’D TILI VA ADABIYOTI

Soʻgʻd va turkiy tillarning oʻzaro boyib borishi jarayoni sodir boʻldi. Mug xujjatlarining so'g'diy matnlarida turkiy tildan o'zlashmalar mavjud.
Masalan, "yttuku" - "yuborish", "elchixona", "bediz" - "o'ymakorlik, bezak" va boshqalar.
Bundan tashqari, sof turkiy so'z "sozum" - "mening buyrug'im" so'zi uchraydi

Soʻgʻd yozuvi yodgorliklari ilk bor Sharqiy Turkistonda topilgan. Ular suriy, chanxey va uyg’ur alifbosiga o’xshash uchinchi yozuvda yozilgan. Bu matnlarning barchasi bir tilda yozilgan. Ularning ba'zilari Beruniy o'zining "O'tmishdagi xalqlardan qolgan yodgorliklar" asarida so'g'd deb atagan kalendar atamalariga to'g'ri kelgan. Bu esa yodgorliklar tilini so‘g‘d tili bilan aniqlash imkonini berdi va uchinchi alifbo so‘g‘d tiliga xos bo‘lib chiqdi.

So'g'd tilidagi o'quv mashg'ulotlari O'rta Osiyoda Marvda ham uchraydi. Marv qalʼasida A. A. Marushchenko ikkita arab olxasi, arabcha matnlar bitilgan parchalar, oʻrta fors (pahlaviy) va soʻgʻd tillaridagi yozuv mashqlarini topdi. Ko‘rinib turibdiki, bular VIII asrdagi Eron ulamolari maktabi bo‘lgan Dabiriston qoldiqlari bo‘lib, u yerda o‘quvchilar arab, o‘rta fors va so‘g‘d yozuvlarini puxta o‘zlashtirgan.

Mug` xujjatlaridan ko'rinib turibdiki, So'g'dda yuqori malakali professional ulamolar bo'lgan, ko'plab hujjatlar a'lo kursiv yozuvda yozilgan. Ko'pincha hujjat oxirida: "Falonchining buyrug'i bilan falon yozgan" deb qayd etilgan. Masalan, Aspanak Devgon degan ulamo ma’lum. VIII asr boshlarida Samarqand So‘g‘ddagi eng yaxshi ulamolardan biri Ramtish Vgashfarna o'g'li edi - uning kalligrafik qo'lyozmasi bilan "nikoh shartnomasi" yozilgan.

Download 14.41 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:

1 2 3 4 5