Ilm-fan va ta’limda innovatsion yondashuvlar, muammolar, taklif va yechimlar

KITOB ISHLAB CHIQARISHDA RAQAMLI MALUMOTLAR VA KITOB SHAKLINI TANLASH AHAMIYATI

Choriyeva Mastona To’raboy qizi
37-sonli umumta’lim maktabi Matematika fani o’qituvchisi Surxondaryo viloyati Sherobod tumani Xojimurodova Dilfuza Eshboltayevna
37-sonli umumta’lim maktabi 1-toifali Biologiya fani o’qituvchisi Surxondaryo viloyati Sherobod tumani

Agar yozgan kitobingiz sizning uyingiz bo’lsa, undagi yozuvlar sizning oyoq izlaringizdir

Inson paydo bo’lgan ilk kundanoq undagi ichki instink keying qadamni bosishga undaydi. Bu intilish hozirgi kungacha ijtimoiy hayotda insonlarni yangilik qilishga, yangiliklarni qabul qilishga va ularni o’z hayotiga tadbiq etishga undaydi. Taraqqiyot harakatdan to’xtamaydi, va u ko’rinmas kuch va ehtiyoj orqali keng o’zlashtirilib, insondan insonga o’tib boraveradi. Yashashga bo’lgan intilish ilm olish va yetkazish kabi manaviy boyiklar bilan chambarchas bog’liq deb ayta olamiz. Odam ijtimoy hayot bilan munosabatga kirishar ekan u shaxsga aylana boradi. Jamiyatning har qanday sohasi ta’lim, sog’likni saqlash, ishlab chiqarish, xizmat ko’rsatish insonlarni bir biriga bog’laydi. Har bir sohaning tub negizida ta’lim sohasi poydevorlik qiladi. Biz qaysi bir sohani tanlamaylik shu sohaga obekt va subektini ta’lim tashkil qiladi. Ta’imni egallash insonni shahs bo’lib qadam tashlashdagi eng muhim qadamidir. Tarixdan malumki barcha fan va sohalarning rivojlanishida uzun yo’l bosib o’tilgan, ularning tan olinishi, hayotga tadbiq e’tilishi ham ko’p to’sqinliklarga uchragan. Biz bugun yoritmoqchi bo’lgan kitoblar yaratilish tarixidagi malumotlar va ularni ishlab chiqarishdagi raqamli texnologiyalarning ahamiyati mavzusi ham yetarlicha dolzarb, qiziq mavzulardan biridir. Izlanishlarimizning avvalida bu mavzuga oid malumotlarni

156
www.academiascience.uz

“ILM-FAN VA TA’LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA YECHIMLAR” MAVZUSIDAGI 26-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI
o’zbek tilida yoritilgan manbalarni qidirib topish birmuncha qiyinlik qildi. Bu bizning o’z izlanishlarimizni, tanlagan mavzumizni kengroq yoritishga bo’lgan ishtiyoqni yanada oshirdi. Qadimgi insonlar hayotiga oid bir videolavhani shu yerda eslab o’tishni lozim deb bildik. Bizga malumki odam taraqqiyotidagi ilk ilm manbalari dastavval toshlarga o’yib yozilgan keyinchalik daraxt po’stlog’i va hayvon terisidan foydalanishgan. Bu bir muncha qiyin va og’ir mehnatni talab qilgan. Shu vaqtlarda ham yangilikka intiluvchan va keksa avlod tajribasiga birmuncha sabrsiz yoshlar tomonidan kitoblarning ilk nusxalaridan bo’lgan qavat-qavatlardan iborat, tosh va yog’ochlardan yengilroq qog’oz mahsuloti o’ylab topilib va ularni jamlab ‘’KITOB’’holiga keltirilib uni o’zlarining ustoziga ko’rsatishadi. Vaholanki keksa avlod vakiliga o’zining ishongan va amal qilgn narsalaridan vos kechish yangi ta’limoni qabul qilish oson bo’lmaydi. Ustoz uni rad etadi. Undagi qulayliklarni tan olmaydi, rad etadi. Shogirdlariga bu kabi mashg’ulot va yangiliklarni taqiqlab qo’yadi. Biz hozirgi kunimizga nazar solib ishonch bilan ayta olamizki yuqorida eslab o’tgan shogirdlar ustozining takidariga amal qilishmagan va yangikka bo’lgan intilish ularni avlodlarga eng kerakli va muhim sohadagi o’zgarishlarning deborchasi bo’lgan. Kitoblar ishlab chiqarilishida ham raqamli aniqliklar mavjud. Kitob ishlab chiqarishda dunyo bo’ylab turli xil usullarga ega bo’lsada ularning asosi bir xillikga borib tarqaladi. Dunyoning qaysi bir davlatiga bormang, u yerda kitob do’konlari bor. Kitob do’koniga kirib borar ekansiz, ajib bir olaga tushib qolasiz. Kitob rastalarida jahon adabiyotining nomoyondalaridan tortib, havaskor yosh shoirning yurak kechirmalari joylangan. Kitoblarning rang-barang o’ziga jalb qiluvchi ko’rinishi insonni o’ziga tortmay qolmaydi. Kitob rastalarida asosan kitoblar ma’no jihatidan bir-biriga yaqin kitoblarni qator qilib taxlanadi. Har bir qatorning o’zining usul va mavzulari o’zgacha. Bolalar adabiyoti asosan hajmi har xil, katta-kichik, sahifalar soni kamroq, sahifalardagi so’zlar soni noanaviy qiziq qilib yaratilgan bo’ladi. Ular kitob ishlab chiqarish sanoati vakillari tomonidan bolalarning e’tibor va diqqatini jalb qiladigan qilib ishlab chiqarilgan. Katta yoshdagi kitobxonlar uchun esa kitoblar birmuncha soni kam jiddiy rasmlar va ko’proq bosma yozuvda malumot kiritiladi. Umri kitoblar orasida o’tayotgan kitobxonlarga kitoblarni sifati va mazmunini bir
157
www.academiascience.uz
“ILM-FAN VA TA’LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA YECHIMLAR” MAVZUSIDAGI 26-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI
ko’rishda ajratib olish qiyin bo’lmaydi. Kitoblar ishlab chiqarilish jarayoni bir necha bosqichlrdan iborat. Tayyor kitob holiga kelguncha ular 15 kundan 5oygacha vaqtni bosib o’tadilar. Demak ular quydagilar:

1.