Ilmiy jurnal

№ 1, 2023 “PSIXOLOGIYA” ILMIY JURNAL * НАУЧНЫЙЖУРНАЛ * SCIENTIFIC JOURNAL
 
142 
ma‘naviy va mafkuraviy savollarga javob beradigan ideallar va qadriyatlar tizimiga asoslangan edi. O‗z-
o‗zini anglashning bunday kanonizatsiyalangan, qat‘iy shakli hayotda o‗z o‗rnini izlash paytida 
tashvishlarni yengillashtirdi va xayoliy xavfsizlikni ta‘minladi. O‗z-o‗zini anglash g‗oyasi insonning 
salohiyatini ro‗yobga chiqarish sifatida, garchi bevosita ko‗rib chiqilmasa ham, sovet psixologik 
adabiyotida yashirin mavjud edi. Inson salohiyati tushunchasiga V. M. Bexterev, V. N. Myasishchev, B. G. 
Ananev, B. F. Lomov murojaat qilgan. 
Hozirgacha eng qiyin muammo-bu o‗z-o‗zini rivojlantirish uchun ichki rag‗batlantirish va tashqi 
sharoitlarning kombinatsiyasi. Bir tomondan, hatto ideal sharoitlarning mavjudligi ham har doim ham inson 
rivojlanishiga mos kelmaydi. Boshqa tomondan, inson rivojlanishi eng ekstremal, noqulay tashqi 
sharoitlarda sodir bo‗lishi mumkin. 
O‗z-o‗zini anglash insonning barcha faoliyatiga singib ketadi va ijodiy shaxs, yaratuvchi shaxs 
nuqtayi nazaridan qaraladi. O‗zini anglash, o‗zini o‗zi bajarish shaxsiyat inson tomonidan uning 
imkoniyatlarini amalga oshirishni nazarda tutadi: qobiliyat, qobiliyat, ko‗nikma va boshqalar. 
Oila bizning hayotimizdagi eng aziz va yaqin dargoh. Faqat oilagina insonga baxtli bo‗la olishi, 
o‗zini kimlargadir kerakli his eta olishi yoki bo‗lmasa o‗zini ezilgan, omadsiz sezishiga sabab bo‗la oladi. 
Shuning uchun o‗z davrida yashagan ko‗p mutafakkirlar baxtli oila qurishning shartlari va reseptlarini 
yozib ketganlar, chunki oila qurish va kishilarning juftlik asosida yashash ehtiyojlari har bir zamonda ham 
bu hayotiy zaruratdir. 
Inson va insoniy munosabatlar, shaxs va uning kamoloti muammolari uzoq ayerlardan buyon 
jamiyatning eng ilg‗or kishilari, olimlar, buyuk allomalar va donishmandlarning diqqat markazida asosiy 
masalalardan bo‗lib kelgan. 
Oilaviy munosabatlarda shaxs o‗zini anglashda oilaning ijtimoiy va etnopsixologik xususiyatlarini 
tashkil etishi, jamiyatnining ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishi shaxsning madaniy takomillashuviga, shaxslarni 
bir-biriga qo‗yadigan talablari oshishiga va shaxslararo munosabatning noziklashuviga olib keladi. Buning 
debochasi sifatida sevgi, muxubbat, oila va oilaviy munosabatlar yuzaga keladi bu esa o‗z navbatida oila 
barcha ignson o‗z-o‗zini to‗laqonli anglashga olib keladi. 
Shaxsning o'zini o'zi anglashi - bu shaxslarning muhim kuchlari bilan almashishining umumiy 
jarayonining bir qismi. Shu nuqtayi nazardan qaraganda, o'z-o'zini anglash "tanlanganlarning taqdiri", ya'ni 
butun insoniyatning tarixan to'plangan qobiliyatlaridan tashqariga chiqadigan muhim kuchlarni 
rivojlantirganlargina bunga qodir. Bunday holda, bunday shaxs jamiyat taraqqiyotiga hissa qo'shishga 
qodir. Shunday qilib, D. A. Leontiev o'zini o'zi anglashning yagona mezoni sifatida faoliyat natijasining 
madaniyat uchun ahamiyatini ajratib ko'rsatadi [5]. 
I. D. Egorycheva o'z-o'zini amalga oshirishni "o'ziga xosligi uning o'ziga qaratilishi (motivatsion, 
maqsadli, ob'ektiv) bilan belgilanadigan faoliyatning alohida turi deb hisoblaydi. Faoliyatning alohida turi 
sifatida o'z-o'zini anglash jarayoni murakkab tuzilishga ega va 4 bosqichda ifodalanadi" [5]: o'z-o'zini 
identifikatsiya qilish, o'zini o'zi rivojlantirish, o'zini o'zi anglash va o'zini o'zi anglash. "O'z-o'zini 
identifikatsiya qilish" jarayonining maqsadi - o'zini o'zi anglash va o'zini o'zi qabul qilish, o'z qadr-
qimmatini, o'ziga xosligini, dunyodagi o'zining ahamiyatini anglash; o'z-o'zini rivojlantirish shaxsning 
o'zini "ideal shaxs" yo'nalishi bo'yicha ijobiy o'zgartirishga qaratilgan; "o'z-o'zini amalga oshirish" maqsadi 
- potentsial imkoniyatlar, real ehtiyojlar va hayot mazmunini aniqlash; o'z-o'zini anglashning o'zi sub'ektiv 
ravishda his qilingan maqsadlarning shaxs tomonidan timsolidir. 
Ushbu yondashuvga ko'ra, ma'naviy-axloqiy salohiyat, bizning fikrimizcha, o'zini-o'zi anglash 
bosqichida eng intensiv tarzda belgilanadi va namoyon bo'ladi. O'z-o'zini anglashning turli usullariga 
e'tibor qaratgan holda, ma'naviy mazmun bilan to'ldirilgan odam o'zini o'zi rivojlantirish, o'zini o'zi 
takomillashtirishni davom ettiradi. Hech qanday ma'naviy yo'nalish va intilishlar bo'lmasa, hayotning 
samaradorligi, yorqinligi va boyligi va o'zini o'zi anglash kamayadi. 
Agar siz hali ham o'zingizni anglashni rivojlantirish uchun qimmatli xususiyat ekanligiga 
ishonchingiz komil bo'lmasa, bu yerda biz o'zingizni anglashning umumiy afzalliklari ro'yxatini 
e‗tiboringizga havola qilamiz. 
Shaxs o'z-o'zini anglashning afzalliklari: 
Siz nima qilayotganingizni va nimani yaxshilashingiz kerakligini bilib, shunga doir ko'nikmalarni 
yaxshilang. 
Ideallaringizni harakatlaringiz bilan moslashtirish orqali baxt darajasini oshiring. 
Atrofdagilar sizning xatti-harakatlaringizni qanday qabul qilishini tushunib, yaxshiroq yetakchiga 
aylaning. 
Tuyg'ularni boshqarish orqali ish va shaxsiy munosabatlarni mustahkamlang. 
Haqiqiy ehtiroslaringizni izlash orqali ish motivatsiyasini oshiring. 
https://buxdu.uz

---