Ilmiy-pedagogik asoslari

Kasbga saralab olish qiyin kechadi. SHu bois oliy va o’rta maxsus o’quv yurtlari 
abiturientlari bilan pedagogik testdan tashqari kasb-hunarga yo’naltirish va 
psixologik-pedagogik markazlarning ilmiy asoslangan tavsifnoma-tavsiyasi asosida 
suhbat o’tkazish maqsadga muvofiqdir. 
Ijtimoiy kasbiy moslashuv (ko’nikish) insonning kasbini nechog`lik to’g`ri 
tanlaganligini ko’rsatuvchi bosqich hisoblanib, bu bosqichda kasb-hunarga 
yo’naltirish ishlari hamda kasb-hunarga tayyorgarlikning kamchiliklari, yangi qiziqish, 
ehtiyojlar shaxsning hayotiy rejasi qay darajada to’g`ri yoki noto’g`ri ekanligi kabilar 
aniqlanadi. SHuning uchun ham moslashuv kasb-hunarga yo’naltirish ishlari 
samaradorligining o’ziga xos mezoni bo’lib xizmat qiladi. 
Kasbiy moslashish umumta`lim maktabi, akademik litsey, kasb-hunar kolleji, 
oliy o’quv yurtida o’quvchi yoki talabaning o’zi tanlagan kasbga moslashishi va 
ko’nikishidan shuningdek, ishchi va xizmatchilarning kasbiy mehnat sharoitlariga 
muvofiqlashish jarayonidan iborat bo’lib, uning natijasida xalq xo’jaligini mutaxassis 
kadrlar bilan ta`minlash mustahkamlanadi. 
Bu davr maktabda mehnatga tayyorlash, kasb tanlash, kasbiy tayyorgarlik, 
mehnat faoliyatining boshlanishi hisoblanadi. Bir qator tadqiqotchilar kasbiy 
moslashishni ikki bosqichga bo’lishadi: ishlab chiqarishgacha (maktab, kollej, oliy 
o’quv yurti) va ishlab chiqarishda (bevosita ishda, ishlab chiqarish sharoitlarida) 
kasbga moslashish. SHu narsani hisobga olish kerakki, kasbiy moslashish mehnatga 
moslashish jarayoni sifatida bolalikdan boshlanadi (bola uyda gul o’stirayotganda, uy 
hayvonlarini parvarish qilayotganda, uy ishlariga yordamlashayotganda muayyan 
darajada ilk kasbga moslashish jarayoni boshlanadi). 

---

52 
9-sinfni bitirayotgan o’quvchilar uchun akademik litsey yoki kasb-hunar 
kollejlarida keyinroq oliy o’quv yurtida yoki ishlab chiqarishda kasbga moslashish 
davom etadi. 
Kasbiy moslashish deganda yana insonning egallagan kasbiga ijtimoiy-iqtisodiy 
jihatdan moslashish jarayoni ham tushuniladi. Moslashuv jarayonida shaxsning u yoki 
bu ijtimoiy, kasbiy guruhga faol ishtiroki, bu guruhdagi ijtimoiy psixologik 
munosabatlarni o’zlashtirishi amalga oshadi.