Ilmiy-tarbiyaviy, ommabop, bezakli oylik jurnal Barkamol avlod Vatanning baxti
Download 452.23 Kb. Pdf ko'rish
|
|
Xalqlarning milliy qahramonlarini o‘z xalqi tarixiy xotirasidan chiqarib yuborish harakati Kommunistik g‘oyalarga asoslanuvchi soxta siyosiy g‘ururni shakllantirish harakati Xalqlarni o‘z milliy sivilizatsiyasidan mahrum etishga urinish, millatlarni ijtimoiy manqurtlashtirish siyosati
Shaxsning alohidaligi va o‘ziga xosligi namoyon bo‘lmaydigan jamoaviylik (kollektivizm) targ‘iboti Tobe xalqlarni harbiy sohalardan chetda saqlash, o‘z milliy armiyasiga ega qilmaslik siyosati Yurt qayg‘usi bilan yashagan, vatan ozodligi yo‘lida kurashgan milliy qahramonlarimizning yalpi qatag‘on qilinishi, hurfikrlilik, ijod erkinligining bo‘g‘ilishi Sho‘rolar davrida O‘zbekistonning dunyo hamjamiyati uchun notanish bir chekka o‘lka sifatida geografik xaritada qayd etiluvchi hudud ekanligi, xalqaro anjuman va yirik tadbirlar o‘tkazilmaydigan makon bo‘lganligi Davlat va kolxoz-kooperativ mulkidan boshqa mulkni rivojlantirmaslik siyosati Markazdan boshqariluvchi rejaviy iqtisodiyotning amal qilishi, odamlarni sun’iy tarzda moddiy tenglashtirish siyosatining yurgizilishi Istiqlol davrida Xalqni o‘z tarixiy xotirasiga ega qilish siyosati Xalqimiz milliy an’ana va bayramlarining rasmiy, milliy bayramlar sifatida e’zozlanishiga erishilganlik Xalqimizning o‘z milliy qahramonlaridan faxrla- nishlari va g‘ururlanishlariga erishish Xalq tarixi, madaniyati, etnik o‘zligi va ulug‘ maqsadlariga asoslanuvchi milliy g‘urur tarbiyasining yo‘lga qo‘yilishi Xalqimizning umumjahon sivilizatsiyasiga qo‘sh- gan buyuk xizmatlarining dunyo hamjamiyati tomo- nidan munosib e’tirof etilishi Shaxsning alohidaligi, betakrorligi va ichki salohiyati to‘la namoyon bo‘luvchi jamoaviylik tarbiyasi O‘zbekistonning harbiy jihatdan mustahkam, o‘z milliy qurolli kuchlari bilan chegaralari daxlsizligini to‘la ta’minlashga qodir, mudofaa salohiyati yuqori davlatga aylanishi Vatan ozodligi yo‘lida qurbon bo‘lgan qahra- monlarning yuksak darajada e’zoz topishi, ularning ruhlari ulug‘lanishi, hurfikrlilik va ijod erkinligining tiklanishi O‘zbekistonning dunyo hamjamiyati tomonidan ulkan intellektual, madaniyat, turizm va sport sohalarida yuksak salohiyatga ega mamlakat sifatida e’tirof etilishi, yurtimizning turli sohalar bo‘yicha yirik xalqaro anjumanlarni muntazam o‘tkazuvchi davlatga aylangani Davlat, xususiy va jamoaviy mulklar tengligi asosidagi rivojlanish siyosati Iqtisodiyotning siyosatdan xoli bo‘lishiga erishish, talab va taklif qonuniyatining amal qilishi, kuchli ijtimoiy siyosat yurgizish orqali odamlarning keskin tabaqalanishiga yo‘l qo‘ymaslik T/r 1.
1.2 1.3
1.4 1.5
1.6 1.7
1.8 2. 2.1 O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI DAVLAT MUSTAQILLIGINING 20 YILLIGI OLDIDAN 7 Ijtimoiy-iqtisodiy sohalarda ekstensiv yondoshuv yo‘lidan borilishi, faqat mavjud yer osti va yer usti boyliklarining xomashyo sifatida sotish orqali iqtisodiyotning boshqarilishi Xalqning turmush ehtiyojlarini faqat davlat yo‘li bilan ta’minlash harakati O‘zbekistonda sanoat ishlab chiqarishini asosan agrar sohaga moslashtiruvchi siyosat O‘rta sinfni qoralovchi davlat siyosatining yurgizilishi Xususiy tadbirkorlik va kichik biznes sohasiga yot ko‘z bilan qarash O‘zbekistonni faqat xomashyo yetishtirib beruvchi agrar o‘lkaga aylantirish siyosati Qishloq xo‘jaligida paxta yakka hokimligini o‘rnatish siyosati
O‘zbeklarga “ikkinchi sort” xalq sifatida yondoshish siyosati
Vatan tushunchasining soxtalashtirilishi, sobiq ittifoq hududini vatan deb talqin etish Soxta milliy davlatchilik ramzlarining faqat hududiy farqlanish belgilari sifatida talqin etilishi va ularning xalqaro munosabatlarda umuman tan olinmasligi Milliy tillarning kamsitilishi va asta-sekin boshqa yirik tilga assimilyasiya bo‘lishining rag‘batlantirilishi O‘zbekistonning oltin, uran, neft, gaz zaxiralari mahsulotlarining boshqa o‘lkalarga tashib ketilishi Totalitar tuzum mafkurasining aholi ongiga tazyiqiy tarzda singdirilishi, dunyoqarashning rejali boshqarilishi Tarixiy yodgorliklar, madaniy obidalarning buzib tashlanishi, nodir qo‘lyozmalarning, kitoblarning yoqib tashlanishi Ming yillar mobaynida amal qilib kelgan Osiyo va Yevropa mamlakatlarini bog‘lab turgan Buyuk ipak yo‘lining buzib tashlanishi O‘zbekistonning qulay qishloq xo‘jalik shart- sharoitlariga ega bo‘lishiga qaramay, u o‘zini oziq-ovqat, g‘alla bilan ta’minlay olmaydigan muhitning yaratilganligi Mamlakatimizda milliy o‘z-o‘zini boshqarish — mahalla tuzilmalari faoliyatining cheklab qo‘yilganligi Kommunistik g‘oyalar bilan sug‘orilgan kollektivizm manfaatlari yo‘lida inson manfaatlarining unutilishi, davlat manfaatlarining jamiyat va inson manfaatlaridan ustuvorligi Ijtimoiy-iqtisodiy sohalarda intensiv yondoshuv yo‘lidan borilishi, yer osti va yer usti boyliklarini qayta ishlab, tayyor mahsulotlar sifatida ichki va tashqi bozorga chiqarilishi Xalq farovonligini davlat va jamiyat kuchini uyg‘unlashtirib ta’minlash harakati Sanoat ishlab chiqarishida hayotning barcha sohalarini qamrab olish siyosati, avtomobilsozlik, elektronika, bioinjeneriya va nanotexnologiya sohalarining rivojlanishi O‘rta sinfni qo‘llab-quvvatlovchi davlat siyosatining amal qilishi Xususiy tadbirkorlik va kichik biznesni rivojlantirish ishining davlat siyosatiga aylanishi O‘zbekistonni sanoati yuksak rivojlangan industrial davlatga aylantirish siyosati Qishloq xo‘jaligi mahsulotlari yetishtirilishida ichki va tashqi ehtiyojni puxta hisobga olish asosida yondoshuv siyosati Hech kimdan kam bo‘lmagan millat sifatida dunyo hamjamiyatida munosib o‘rin egallash siyosati Milliy, ijtimoiy, madaniy va davlatchilik an’analari shakllanishining tarixiy jarayonlari yuz bergan hududni vatan deb talqin etish Xalqimizning haqiqiy milliy davlatchilik ramzlari — gerb, bayroq, gimn, konstitutsiya, prezidentlik insti- tutlarining dunyo jamoatchiligi tomonidan tan olinishi Xalqimizning o‘z milliy tilining rasmiy davlat tili sifatida amal qilishi va rivojlanishining davlat siyosatiga aylanishi Xalqimiz o‘zining mo‘l-ko‘l yer osti boyliklariga to‘liq egalik qilishga erishganligi Milliy istiqlol g‘oyasi asosida milliy birlashuvga erishilganlik, odamlar dunyoqarashining ma’naviy- ma’rifiy omillar orqali boyitilishi Tarixiy-madaniy obidalarning qayta tiklanishi, nodir qo‘lyozmalar, kitoblarning milliy qadriyat sifatida e’zozlanishi Buyuk ipak yo‘lining qayta tiklanishi va uning faol ishlay boshlashi uchun zamonaviy avtomobil va temir yo‘llari hamda havo magistrallarining barpo etilishi O‘zbekistonning barcha qishloq xo‘jalik mahsulotlari bilan o‘zini to‘la ta’minlagan, shu jumladan, g‘alla mustaqilligiga erishgan davlatga aylanganligi Mamlakatimizda milliy o‘z-o‘zini boshqarish — mahalla tuzilmalari faoliyatining jamiyatning turli sohalarida yuz berayotgan pozitiv jarayonlarning markaziy bo‘g‘iniga aylanishi Insonning tom ma’nodagi insonlik mohiyatining yuzaga chiqarilishi, insonning davlat va jamiyat oldidagi mas’ulligi, shaxsning jamoada o‘zligini to‘la namoyon eta olishi. Inson manfaatlarining ustuvorligi. 2.2 2.3
2.4 3. 3.1 4. 4.1
5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.
13. 14.
15. T/r Sho‘rolar davrida Istiqlol davrida 8 16.
17. 18.
19. 20.
21. 22.
23. 24.
25. Diniy e’tiqodning har tomonlama bo‘g‘ilishi, ateistik tarbiyaning davlat siyosatiga aylantirilishi, dindorlarning ta’qib etilishi va qatag‘on qilinishi Shaharsozlik va arxitektura sohalarida odamlarning imkoniyatlari, did va saviyalarini hisobga olmasdan, tabiiy muhit hamda ekologik talablarga rioya etilmasdan bir xil qolipdagi binolar, imoratlar va uy-joylar qurilishi Jinoyatchilik va huquqbuzarlik holatlarining keng tus olishi, qoidabuzarlik va boshqa antisotsial holatlarga jamiyatning passiv munosabati Xotin-qizlarning jamiyatda erkaklar bilan teng huquqliligi amalda ta’minlanmaganligi, ayollarning davlat va jamiyat boshqaruvidagi ishtirokining sustligi Millatchilik va shovinistik kayfiyatning goh yashirin, goh oshkora tarzda amal qilib turishining odatiy tus olishi Sho‘rolar davridagi yalpi baravarlashtirish siyosati natijasida inson salohiyatining ro‘yobga chiqarilmasligi, iste’dodlar rivojlantirilmasligi, odamlarning o‘z qobiliyatiga ko‘ra boshqalardan ajralib turishlari davlat va jamiyat tomonidan ma’qullanmasligi Ijtimoiy himoyaga muhtoj odamlarga cheklangan e’tibor berilgani, nogironlarni ijtimoiy faollashtirish, ularning iste’dod va salohiyatlarini ro‘yobga chiqarish ishlariga panja ortidan qarab kelingani Ommaviy axborot vositalari, radio va televideniya faoliyatining senzura qilinishi va qattiq nazorat ostiga olinganligi, jamiyat va xususiy nashrlariga ruxsat etilmasligi Totalitar tuzum tuzilmalarini mustahkamlashga yo‘naltirilgan ijtimoiy-iqtisodiy va ma’rifiy-mafkuraviy siyosatning amal qilib kelgani Qishloq va shahar turmush tarzi orasidagi tafovutning kuchayishi Vijdon erkinligining to‘la ta’minlanishi, diniy e’tiqodga, barcha konfessiyalar faoliyatiga keng yo‘l berilishi, Toshkent shahrining Islom madaniyati poytaxti unvoniga musharraf bo‘lishi Milliy arxitektura an’analari, dizayn, ekomuhit hamda odamlarning didi, saviyasi, imkoniyatlarini puxta hisobga olgan holda yuksak estetik talablarga qat’iy rioya qilish asosidagi biri-biridan go‘zal, betakror inshootlar, binolar qurilishi Jamiyatda qonun ustuvorligi ruhining barcha sohalarda amal qilishi, jinoyatchilik va qoidabuzarlik holatlariga qarshi jamiyatning faol ma’rifiy kurash olib borishi Xotin-qizlarning jamiyat hayotida erkaklar bilan tengligi huquqiy va amaliy jihatdan ta’minlanishi, davlat va jamiyat boshqaruvida ayollar ishtirokining keng tus olishi Millatchilikning har qanday ko‘rinishlariga barham berilishi va millatlararo totuvlik, inoqlik ruhining barqaror amal qilishi Inson salohiyati, iste’dodlarining to‘la ro‘yobga chiqishi uchun qulay shart-sharoitlarning yaratilishi, har bir insonning o‘z qiziqishlari va maqsadlari yo‘lidagi intilishlari davlat va jamiyat tomonidan rag‘batlantirilishi bo‘yicha huquqiy, moddiy, ma’naviy va tashkiliy imkoniyatlar mexanizmining amal qilishi Ijtimoiy himoyaga muhtoj odamlarning faol fuqarolik pozitsiyasiga chiqishlari uchun ko‘maklashuv mexa- nizmining amal qilishi, nogironlarning sog‘lom odamlar bilan baravar faoliyat yuritishlari, san’at, sport, fan va boshqa sohalarda o‘zligini namoyon etishlari uchun shart- sharoitlar yaratilishi, ularning saflaridan respublika va jahon chempionlari yetishib chiqishining odatiy holga aylanishi Ommaviy axborot vositalari, radio va televideniya faoliyati ustidan senzuraning bekor qilinishi, jamiyat va xususiy nashrlarning keng rivoj topishi, matbuot erkinligining amalda ta’minlanishi Shaxs salohiyati, inson kapitalini butun borlig‘icha ro‘yobga chiqarishga yo‘naltirilgan davlat siyosatining amal qilishi
Yangi tipdagi uy-joylar qurilishi, qishloq infra- tuzilmasining boyitilishi, shahar va qishloq orasida tafovutning keskin kamayishi Sho‘rolar tuzumi va istiqlol davrimizning qiyosiy tahlili shun- dan yaqqol guvohlik berib turib- diki, hayotimiz tubdan o‘zgardi, endi turmushimizni yangi ijtimoiy o‘lchovlar bilan qiyoslay boshladik. Ilgarigi paytlarda odamlar “Bu kunlar ham o‘tib ketar”, “Yorug‘ kunlar ham kelar”, “Xayriyat, yana bir kun o‘tdi”, deb qo‘rquv, xavotir hamda noiloj umid orasida yashab kelgan bo‘lsalar, endi odamlar, “Shunday kunlar ham bor ekan-ku”, “Hayotimiz kundan- kunga farovonlashib bormoqda”, “Istiqlolimizga ko‘z tegmasin”, “Baxtli, saodatli hayotimizning tashabbuskori Yurtboshimiz omon bo‘lsin”, degan so‘zlarni minnat- dorlik bilan izhor etmoqdalar. Darhaqiqat, “Kecha kim edig-u, bugun kim bo‘ldik?”— degan savolni har bir kishi o‘ziga berib, shukronalik tuyg‘usini his etmoqda. Ma’lumki, har qanday o‘sish, o‘zgarish ertangi kunga ishonchdan, erishilgan marra- lardan shukronalik tuyg‘usidan, kelajak orzular, aniq maqsadlardan kuch oladi. Buyuk kelajakka komil ishonch bilan borayotgan xalqimizning iqboli porloq bo‘lishi muqarrar. Mansur BEKMURODOV, sotsiologiya fanlari doktori, professor T/r Sho‘rolar davrida Istiqlol davrida 9 2 «Sog‘lom avlod uchun», 2011-yil, 1-son. Biz, qishloq bolalari xo‘jalikda yoki dehqonchilikda ota-onamizga qarashib, qo‘limiz ishga kelishgan, ko‘zimiz pishgan. Yashirib nima qildik, kattalar uchun oson tuyul- gan yumush ba’zan biz bolalarga og‘irlik qilardi. Ayniqsa, uzum pishig‘ida ularni uzib, mayiz qilish ko‘p vaqtimizni olgani yetmagan- dek, hovli va tomlarimizning ancha- gina joyini band qilib yotardi. Uzum boshlarini tez-tez ag‘darib, sha- mollatib turmasangiz, chirib keti- shini ayting. Balki o‘shandayoq hozirgi qurilmaning ayrim qism- larini xayolan o‘ylab yurgandirman. Dehqonning, bog‘bon-u mirish- korning mehnatini yengil qilish orzulari bilan maktabni bitirgach, Toshkent irrigatsiya va melioratsiya institutining “Qishloq va suv xo‘ja- ligini elektrlashtirish” fakultetiga o‘qishga kirdim. Bakalavr yo‘na- lishini imtiyozli tamomlagach, shu institutning “Texnologik jarayon- lar va ishlab chiqarishni avtomat- lashtirish” yo‘nalishi bo‘yicha magistraturaga o‘qishga kirib, uni ham imtiyozli diplom bilan tugat- dim. Ilm — shunday bir ummon ekanki, unga bag‘ringizni, qalbin- gizni ochganingiz sayin u ham sizdan o‘z javohirlarini qizg‘anmas ekan.
Bu ma’naviy ohanrabo meni tobora o‘ziga tortib borayotgani bois 2006-yili Toshkent agrar univer- sitetining qishloq xo‘jaligi elektro- texnologiyalari va elektr uskunalari mutaxassisligi bo‘yicha aspiran- turaga o‘qishga kirdim. Bu yerda bilimga chanqoq, izlanuvchan, tashabbuskor tengdoshlarim bilan tanishdim. 2009-yili ilk marotaba Inno- vatsion g‘oya, texnologiya va loyihalar Respublika yarmarkasida “Meva va uzum mahsulotlarini quritishdan oldin elektr ishlov berish qurilmasi” loyihasi bilan qatnashdim. O‘sha yildan buyon Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Fan va texnologiyalarni rivojlanti- rishni muvofiqlashtirish qo‘mi- tasi, Andijon viloyatidagi “Shahri- xonagrohamkor” agrofirmasi va Toshkent agrar universiteti tomo- nidan uch tomonlama tuzilgan shartnoma asosida professor Abdu- rahmon Rajabov rahbarligida IKB—10—1 raqamli “Uzum va mevani quritishdan oldin elektr ishlov berish qurilmasini ishlab chiqish va yaratish” mavzusidagi innovatsion loyihada ham qatna- shib kelaman. Bolaligimda og‘ir tuyulgan mehnat jarayoniga chuqurroq kirib, angladimki, respublikamizda yetishtirilayotgan qishloq xo‘jaligi mahsulotlari, jumladan, uzum yetishtirish, uni terib olish, ta- shish va quritish jarayonida texnika va texnologiyalarning yetishmasligi sababli 30-40 foiz mahsulot isrof bo‘lib ketar ekan. Shuni e’tiborga olib, hozirgi kunda “Elektroimpulsli va tojli razryadlardan foydalanib, mayiz tayyorlash elektrotexnologiyasi” mavzusida ilmiy izlanishlar olib borayapman. Bu qurilma potensial elektrodlarga beriladigan kuchla- nishni va impulslar sonini o‘zgar- tirish imkoniyatiga ega bo‘lgan ho‘l meva, uzum, poliz va sabzavot mahsulotlari, dorivor o‘tlarni quri- tish va sharbat olishda tejamkor qurilma hisoblanadi. Undan ko‘ch- ma hamda muqim texnika sifatida foydalansa bo‘ladi. Qurilma — mahsulotni bevosita harakatlantiruvchi zanjirli trans- portyor, mahsulot joylashtiradi- gan setkali podnos, elektr impulsli tok manbasi, zanjirli transportyor elektr yuritmasi komutatsiyalash mexanizmi, boshqarish shiti, yuqo- ri kuchlanishli potensial elektrod- lar hamda 3 faza yuqori kuchla- nishli tok manbaidan tashkil topgan. Innovatsion loyiha asosida ishlab chiqilgan ushbu qurilma- ning afzalligi shundaki, elektr ishlov berish hamda havoni ion- lashtirish natijasida quritish vaqtini: tabiiy quritishda 1,6—1,8 marotaba, sun’iy quritishda 1,4— 1,6 marotaba kamaytirish orqali mahsulot tarkibidagi foydali mine- ral modda va vitaminlarning yo‘qo- lishi sezilarli darajada kamayadi. Bundan tashqari, energiya sarfi 1,3—1,4 marotaba tejaladi. Bu qurilmaning ko‘magida 1 gektar maydonda yetishtirilgan uzumdan o‘rtacha 1,8 million so‘m qo‘shim- cha foyda olish mumkin. Qurilmaning laboratoriya nus- xasi Namangan va Samarqand viloyatlarining quruq meva ishlab chiqarish zavodlarida va Andijon viloyati “Shahrixonagrohamkor” firmasining ishlab chiqarish sha- roitida sinovdan muvaffaqiyatli o‘tdi.
Ustozlarimiz tajribasi va bizga tushuntirishlaridan shuni angla- dimki, ixtiro ham ziroatday — e’tiboringiz, parvarishingiz, meh- ringiz bilan unib-o‘sadi, tomir yoyadi, kurtak chiqaradi, barg yozadi, gullaydi, meva beradi — el koriga yaraydi. Tinmay izlangan, mehnat qil- gan odam niyatiga yetadi. Bunga ishonchim komil. Xullas, ilmiy izlanishlarimdan maqsad — turli kasb egalariga ularning kasb-kori samarali bo‘lishida yordam berish, ta’bir joiz bo‘lsa, og‘irini yengil qilish.
Avazbek ZOKIROV. Toshkent agrar universiteti aspiranti IXTIRO HAM ZIROATDAY... 10 OINOT,
osmon jismlari harakati azal-azaldan insonni qiziqtirib kelgan. Ayniqsa, quyosh haqidagi bilimlar barchaning diqqatini tortgan. Chunonchi, Sokrat, Aristotel, Ptolemey, Arximed kabi faylasuf donishmandlar Quyosh va u bilan bog‘liq hodisalarni o‘rganishga alohida e’tibor qaratganlar. Xorazmiyning «Astronomik jad- vallar», «Quyosh soatlari bayoni» kabi ilmiy ishlari katta ahamiyat kasb etadi. Farobiy o‘z asarlarida koinot jismlari va Yer yuzida kechadigan hodisalarning tabiiy aloqador ekanligini ko‘rsatgan va quyosh issiqligida Yer yuzasidagi suvlarning bug‘lanishi natijasida bulut va yomg‘ir hosil bo‘lishini izohlagan. Chunonchi, bepoyon cho‘l hududida bir tomchi suv topish uchun hovuz kovlab, og‘zi yopib qo‘yiladi. Quyosh nurlari energiyasi ta’sirida tuproq tarkibidagi suv bug‘lanadi. Suv bug‘lari qop- qoq sirtida kondensatsiyalanib, suvga aylanadi. Quyosh energiyasini o‘zlashti- rishda ikki usul — passiv va aktiv usullardan foydalaniladi. Passiv usullarda kollektorlar vositasida quyosh nurlari energiyasi yutilishi evaziga issiqlik energiyasi olinadi. Bunda issiqlik tashuvchi elementlar sifatida suv va turli darajada kon- sentrlangan suyuq moddalar qo‘llaniladi. Quyosh energiyasidan foyda- lanishda qo‘llanuvchi qurilmalar texnikaning optika sohasi rivojla- nishi bilan bog‘liq holda takomil- lashib bordi. Eng oddiy qurilmalar past haroratli qurilmalar — kollek- torlar asosan issiqlik olish uchun qo‘llanilgan. Ular yordamida turarjoy binolari isitilgan, meva va sabzavotlar quritilgan. Bunday qurilmalarning foydali ish koef- fitsienti o‘rtacha 30 foizni tashkil etadi. Aktiv usullar — quyosh nurlari energiyasini boshqa tur energiya — elektr energiyasiga o‘tkazish usullariga asoslanadi. Quyosh nurlari energiyasini boshqa tur energiyaga o‘tkazish maqsadida maxsus kremniy, germaniy, arsenid-galliy asosidagi yarim o‘t- kazgich elektron asbob-uskunalar — fotoelementlardan foydalaniladi. Fotoelementlar samaradorligi 18 — 23 foizni tashkil etadi. Eramizdan oldingi davrlarda- yoq quyosh energiyasini mujassam- lashtirish katta amaliy ahamiyat kasb etgan. Yer sathiga tushayotgan quyosh energiyasidan yanada samarali foydalanish maqsadida uning nurlarini ko‘zgular yorda- mida mujassamlash va nurlarning yuza birligiga tushayotgan energiya zichligini oshirish talab qilinadi. Ushbu maqsadlarda qo‘llanuvchi qurilmalar yuqori haroratli quyosh qurilmalari deyiladi. Rivoyatlarga ko‘ra, o‘z davrida Arximed askarlar qalqoni sirtini yaltiroq holga kel- tirish bilan uning quyosh nurlarini qaytarish xususiyatini oshirish va qaytgan nurlarni ma’lum darajada mujassamlab, g‘anim kemalarini o‘t oldirish mumkinligini namo- yish etgan. Lupa shaklidagi oddiy muz parchalari yordamida quyosh nurlarini yig‘ib, yonuvchan mod- dani alanga oldirish mumkinligi isbotlangan. Quyosh qurilmalari bir ko‘z- guli va ikki ko‘zguli turlarga bo‘li- nadi. Bir ko‘zguli qurilmalarda qo‘llanuvchi ko‘zgu konsentrator vazifasini bajaradi. Uning fokal tekisligida quyoshning mujassam- lashgan nurlari ma’lum o‘lcham- dagi shar shaklidagi dog‘ — o‘ziga Download 452.23 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|