Ilmiy-tarbiyaviy, ommabop, bezakli oylik jurnal Barkamol avlod Vatanning baxti

xos quyosh aksini hosil qiladi.

Nurlarning fokusda mujassamlash-

ganlik darajasi, ya’ni to‘planadigan

energiya miqdori  ko‘zguning nur

qaytarish xususiyati, konsentrator

tarkibidagi ko‘zgular optik aniqli-

giga bog‘liq. Katta diametrli va katta

burchakli konsentratorlar fokusida

juda katta zichlikdagi o‘ta mujas-

samlashgan katta o‘lchamdagi

dog‘ni olish mumkin. Katta

diametrli parabolik quyosh kon-

sentratorlardan yuqori darajali

pech’ sifatida foydalanish mumkin.

Quyosh qurilmalari quvvati

bo‘yicha uch turga bo‘linadi. Kichik

(2 kVt) quvvatli, o‘rtacha (8 —

60 kVt) va yuqori (1000 kVt)

quvvatli katta quyosh qurilmalari.

Bir ko‘zguli qurilmalarning

quvvati— 1 — 100 Vt. Geliostat-

konsentrator sxema asosida qurilgan

ikki ko‘zguli o‘rta va katta quyosh

qurilmalari yuqori quvvatga ega

bo‘ladi.

Kichik quvvatli quyosh quril-

malari 1940 — 1950-yillarda

O‘zbekiston, Armaniston, Ispaniya

va AQSHda, o‘rta va katta quvvatli

qurilmalar 1960 — 1991-yillarda

Fransiya, O‘zbekiston, Germa-

niya, Ispaniya, Shveysariya,

AQSH va Yaponiyada qurilgan.

QUYOSH  QUVVATI —

QUYOSH  QUVVATI —

QUYOSH  QUVVATI —

QUYOSH  QUVVATI —

QUYOSH  QUVVATI —

TARAQQIYOT  OZIG‘I

TARAQQIYOT  OZIG‘I

TARAQQIYOT  OZIG‘I

TARAQQIYOT  OZIG‘I

TARAQQIYOT  OZIG‘I

K

11

Fransiya va O‘zbekistonda qurilgan

qurilmalar quvvati jihatidan eng

katta (1 MVt) hisoblanadi.

Aytib o‘tish joizki, mustaqillik

sharofati bilan, mamlakatimizda

ilm-fan, texnikani rivojlantirishga

alohida e’tibor qaratilmoqda. Shu

ezgu muhitda O‘zbekiston Res-

publikasi Fanlar akademiyasi,

Vazirlar Mahkamasi huzuridagi

Fan va texnologiyalarni koordi-

natsiyalovchi markaz faoliyati ham

samarali bo‘lmoqda.

A’LUMKI,

 davlat va

jamiyat siyosiy musta-

qilligi uning iqtisodiy

mustaqilligiga asoslanadi. Bu esa

birinchi galda energetik mustaqillik,

moddiy resurslar — oziq-ovqat va

ichimlik suvi mustaqilligidir.

Muayyan bir mamlakat iqtisodiy

salohiyatini belgilashda aholi jon

boshiga to‘g‘ri keladigan energiya

miqdori hisobi alohida o‘rin egal-

laydi. Respublikamizning energiya

ta’minoti sanoat va aholi ehtiyojlari

talablarini qondiradi. Bu o‘rinda

Prezidentimizning «Bizdan ozod va

obod Vatan qolsin» degan strategik

yo‘llanmalari asosida energiya

zaxiralarini tejash, ulardan unumli

foydalanish, qayta tiklanuvchi

energiya manbalarini qo‘llash

texnologiyalarini yaratish, ularni

sanoat va ishlab chiqarish va aholi

ehtiyojlariga jalb qilishga alohida

ahamiyat berilmoqda. Xalqaro

tajriba bu ishning to‘g‘riligini

ko‘rsatadi. Chunonchi, AQSH,

Yaponiya, Germaniya, Fransiya,

Ispaniya kabi rivojlangan mamla-

katlarda qayta tiklanuvchi energiya

manbalari — quyosh, shamol,

suv, geotermal, dengiz va daryolar

energiya zaxiralarini o‘zlashtirish,

ulardan sanoat va aholi ehtiyojlari

uchun foydalanish imkoniyatlarini

beruvchi texnologiyalarni yaratishga

mo‘ljallangan milliy dasturlar

bosqichma-bosqich amalga oshirib

borilayotgani ma’lum. Hozirgi

kunda bu mamlakatlar energiya

ta’minotining 20 foizi qayta tikla-

nuvchi energiya manbalarini o‘z-

lashtirishga asoslangan.

Respublikamiz ko‘plab suv va

yer osti manbalari zaxiralariga ega.

Ushbu manbalarda foydalaniladi-

gan texnologiyalar o‘z samaralarini

bermoqda. Shu ma’noda quyosh

energiyasidan foydalanishga asos-

langan texnologiyalar — foto-

elementlar yordamida elektr ener-

giyasi olish, quyosh energiyasi

yordamida issiqlik va elektr ener-

giyasi hosil qilish, shamol ener-

giyasini o‘zlashtirish kabi «yuqori

texnologiyalar»ning tannarxi

yuqori bo‘lgani uchun keng

miqyosda qo‘llanishga joriy etil-

magan. Bu esa ushbu texnolo-

giyalarni yanada rivojlantirish va

ularning tannarxini an’anaviy

texnologiyalar narxiga yaqinlashti-

rishga alohida e’tibor qaratishni

taqozo etadi.

Hozirgi kunda fan va texno-

logiyalarning yuksak taraqqiyoti

sharoitida resurs va energiya tanqis-

ligi muammosini hal etish zaru-

ratga aylandi. Bu esa bizni

noan’anaviy energiya manbalarini

qidirib topish, ularni inson hayoti

va mehnat faoliyatiga tobora keng-

roq olib kirishga undamoqda. Yer

yuzida aholi o‘sishi va sanoat

taraqqiyoti natijasida insoniyat oldi-

da iqtisodiy (energiya va material-

resurslar tanqisligi) va ekologik

(toza ichimlik suvi tanqisligi va

atrof-muhit ifloslanishi) muammo-

lari yanada yaqqolroq namoyon

bo‘la boshladi. Bu esa har tomon-

lama mukammal, milliy va umum-

jahon standartlarga to‘la mos

keluvchi yangi yuqori texnologiya-

larni yaratish ehtiyojini yuzaga

keltirdi. Noan’anaviy — quyosh,

suv va shamol energiyasiga asos-

langan texnologiyalar ana shu tariqa

asta-sekin yaratilib, rivojlana bordi.

Quyosh energiyasidan foydalanish

iqtisodiy-texnik jihatdan eng

samarali va qulay ekanligi isbot-

landi. Fanning geliotexnika (gelios

— grekcha quyosh), geliomaterial-

shunoslik yo‘nalishlari tez rivojlana

bordi.  Bu esa quyosh Yer yuzida

asosiy energiya manbai bo‘lib

qolishini ko‘rsatmoqda. Shu ma’-

noda, Yurtboshimiz “O‘zbekiston

XXI asr bo‘sag‘asida: xavfsizlikka

tahdid, barqarorlik shartlari va

taraqqiyot kafolatlari” asarida

ta’kidlaganidek, geliomaterial-

shunoslik yo‘nalishi bo‘yicha,

xorijiy olimlarning e’tirofiga ko‘ra,

ustuvorlikka egamiz.

Quyosh — Yer yuzida, tabiat

in’om etgan eng katta energiya

manbaidir. Quyosh plazma hola-

tidagi shar bo‘lib, uning yuzasi

temperaturasi 5780 °C,  quyosh

energiyasining zichligi Yer

orbitasida 1400 Vt/m

2

, yer sirtida

esa atmosferada yutilish hisobiga

kamayib, 750 Vt/m

2

 ni tashkil

qiladi. Shuning uchun ko‘p ener-

giya yig‘ishga katta maydonlar,

energiya zichligini oshirish uchun

esa energiyani kichik yuzaga to‘p-

lash kerak bo‘ladi. Buning uchun

maxsus qurilmalar — quyosh nur-

larini mujassamlovchi konsentrator-

lardan foydalaniladi. Quyosh

energiyasi yordamida elektr

energiyasi olish, issiq va chuchuk

suv olish, binolarni isitish, kukun

texnologiyasi asosida o‘ta sof va

shu bilan birga mikroelektronika,

EHM sanoati uchun muhim

hisoblangan ultradispers-nano-

kristall materiallar sintez qilish,

chorvachilik uchun xlorella tay-

yorlash, bemorlarni quyosh nuri

bilan davolash kabi muhim ilmiy-

amaliy ishlarni bajarish mumkin.

Respublikamizda quyosh

energiyasidan foydalanish bora-

sida ulkan yutuqlarga erishilgan.

M

12

1960 — 1970-yillardayoq bu

sohada  olimlarimiz S.A.Azimov,

G.Yo.Umarov va ularning safdosh-

lari asos solgan geliotexnika maktabi

shakllangan. Yuqori foydali ish

koeffitsientiga ega bo‘lgan quyosh

qurilmalari — kollektorlar, kichik

konsentratorlar, Stirling dvigatellari

asosida ishlovchi suv nasoslari,

tibbiyotda qo‘llanuvchi jihozlar,

suv chuchituvchi qurilmalar,

issiqxonalar, quritgichlar va

sovitgichlar, turli  fotoelementlar

yaratildi va xalq xo‘jaligining turli

sohalarida qo‘llanishga joriy etildi.

O‘zbekiston Respublikasi Fanlar

akademiyasi tasarrufidagi Fizika-

texnika instituti, Energetika  insti-

tuti, Oliy va o‘rta maxsus ta’lim

vazirligi tasarrufidagi Toshkent

texnika universiteti, Buxoro

universiteti, Qarshi universiteti,

Farg‘ona Politexnika instituti qoshida

geliotexnika muammolari bilan

shug‘ullanuvchi yirik ilmiy labo-

ratoriyalar shakllanib bordi va

muntazam faoliyat ko‘rsatib

kelmoqda.

Mujassamlashgan quyosh

qurilmalari yordamida materiallarni

eritish, yuqori fizik va mexanik

xossalarga ega bo‘lgan yangi mate-

riallar sintez qilish, elektr ener-

giyasi, vodorod olish, texnika

qismlarining yorug‘lik oqimi ta’siriga

chidamliligini o‘rganish kabi ilmiy-

texnik ishlarni amalga oshirish

mumkin. Ayniqsa, quyosh quril-

malari boshqa turdagi pechlar,

masalan, elektr-yoy, lazer, marten,

domna pechlaridan farqli o‘laroq

qizdiriluvchi buyumga issiqlikning

bevosita uzatilishi, qizdirish

sharoitining toza bo‘lishi, vakuumda

qizdirish, moddani uning elektr

va magnit xossalaridan qat’i nazar

eritish kabi afzalliklarga ega.

1987-yilga kelib, Fizika-texnika

instituti olimlarining geliotexnika

sohasidagi amaliy yutuqlari asosida

jahon miqyosida tengsiz bo‘lgan

1 MVt quvvatli noyob Katta

Quyosh qurilmasi qurib ishga

tushirildi. Ushbu qurilma geliostat,

konsentrator va texnologik mino-

radan murakkab optik mexanik

kompleks bo‘lib avtomatlashtirilgan

boshqaruv tizimiga ega. Katta

Quyosh qurilmasi Toshkent

viloyati Parkent tumanida dengiz

sathidan 1050 metr balandlikda

qurilgan. Qurilma optik-energetik

ko‘rsatkichlari  diametri 1,0 metrga

teng bo‘lgan fokusda 1000 Vt/sm

2

zichlikdagi yuqori energiyani

mujassamlashtirib, materiallar

optik spektral qobiliyati 3000 °C

gacha yuqori haroratni olish imkoni

mavjud.

1993-yilda O‘zbekiston Res-

publikasi Fanlar akademiyasi

“Fizika-Quyosh” ilmiy ishlab

Vladimir GRANKIN suvratga tushirdi.

HALOL MEHNAT ELNI SHOD QILUR,

FAROVONLIK ZIYODA BO‘LUR

— Biz ham, ilg‘or ilm-fan yutuqlariga asoslangan kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish

ishiga o‘z hissamizni qo‘shamiz.

13

chiqarish birlashmasi tasarrufidagi

Katta Quyosh qurilmasi negizida

Materialshunoslik instituti tashkil

etildi. Materialshunoslik instituti

jahonda tengi yo‘q noyob energetik

inshoot — 1 MVt quvvatli Katta

Quyosh qurilmasidan foydala-

nuvchi tashkilot hisoblanadi.

Katta Quyosh qurilmasi fokusi

texnologik minorada joylashgan

bo‘lib, u yerda maxsus qurilma va

asboblar yordamida yuqori tempe-

raturalarda kechadigan fizik-

kimyoviy jarayonlar amalga oshi-

riladi.

Materialshunoslik institutida

fan sohalarining 4 yo‘nalishi

bo‘yicha  fundamental tadqiqotlar

va ilmiy-texnik ishlanmalar yaratish

ustida izlanishlar olib boriladi.

Bular:

— mujassamlashgan quyosh

nurlanishining moddalar bilan

o‘zaro ta’sir jarayonlarini tadqiq

qilish;

—  quyosh qurilmasida berilgan

xossaga ega bo‘lgan nometall, issiqqa

chidamli materiallarni sintez qilish

va ishlab chiqarishda vujudga kela-

digan fundamental muammolarni

hal etish;

— issiqqa chidamli material-

larning fizik-kimyoviy texno-

logiyalarini yaratish va ular asosida

tibbiyot, sanoat va xalq xo‘jaligining

boshqa sohalari uchun mahsulotlar

ishlab chiqarish;

— katta quyosh energetik

qurilmalarini tadqiq qilish va

ularni  yaratish uslublarini ishlab

chiqish, mujassamlashgan quyosh

nurlanishi sharoitida materiallarni,

konstruksiyalarni va mahsulotlarni

kompleks sinovdan o‘tkazish.

Institut tashkiliy tarkibiga

ma’muriy bo‘lim, 6 laboratoriya va

turli xizmat bo‘limlari kiradi.

Laboratoriyalarda 3 ta akademik, 6

ta fan doktori, 30 dan ortiq fan

nomzodlari, yuqori malakali

muhandis xodimlar faoliyat olib

boradilar. Respublikamiz fan va

texnologiyalar davlat markazi

tomonidan tasdiqlangan funda-

mental tadqiqotlar dasturi, ilmiy-

texnik tadqiqotlar dasturi, inno-

vatsiya dasturlari doirasida o‘nlab

izlanishlar loyihalari amalga

oshiriladi. Bu loyihalarda, eng

avvalo, Respublikamiz iqtisodiy

salohiyatini yanada yuksaltirishga

olib keladigan natijalarga erishish

asosiy maqsad qilib olingan.

Chunonchi, mahalliy xomashyo,

minerallar zaxiralari, sanoat chiqin-

dilari asosida yangi texnologiyalarni

yaratish, energiya va resurs tejovchi

ekologik sof ishlanmalarni amali-

yotga tatbiq etish orqali yuqori

samaradorlikka erishiladi. Ta’kid-

lash joizki, energiya tejovchi

texnologiyalar, noan’anaviy ener-

giya manbalariga asoslangan

texnologiyalar, quyosh energiya-

sini boshqa tur (elektr, lazer)

energiyaga aylantirish, quyosh

nurlari yordamida suvning termik

parchalanishi orqali vodorod

(energiya manbai) olish imkonini

beruvchi texnologiyalarni ishlab

chiqish va amaliyotga joriy etish eng

dolzarb hisoblanadi.

Bu borada institutimiz ilmiy

ishlanmalari asosida yaratilgan

qator mahsulotlar Respublika-

mizning ko‘plab sanoat korxona-

larida foydalanilmoqda. Yengil

sanoat  korxonalari uchun ip

yo‘naltiruvchi  uskunalarning 30

ga yaqin turi yaratildi, yetarli

miqdorda yetkazib berildi.

Toshelektroapparat mahsulotlari,

Andijonda ishlab chiqarilayotgan

O‘zbekistonimiz bosib o‘tgan keyingi o‘n yillik davr aholimizning keng qatlamlari qo‘llab-quvvatlaydigan

turli xil fuqarolik jamiyati institutlari, nodavlat notijorat tashkilotlarning jadal shakllanishi va rivojlanishi davri

bo‘ldi.

Mustaqilligimizning dastlabki yillaridayoq Konstitutsiyamizda nodavlat notijorat tashkilotlari faoliyatiga

doir  asosiy prinsiplarning mustahkamlab qo‘yilgani barcha   aholi qatlamlari manfaatlarini aks ettiradigan

bunday tashkilotlar keng tarmoqlarining rivojlanishi uchun qulay sharoit yaratdi.

Bugungi kunda mamlakatimizda jamiyat hayotining turli sohalarida 5100 dan ziyod nodavlat notijorat

tashkilotlari faoliyat yuritmoqda va bu ko‘rsatkich 2000-yilga qaraganda 2,5 barobar ko‘pdir. Fuqarolar

yig‘inlari va o‘zini o‘zi boshqarish organlari — mahallalar soni 10 mingdan ortiqni tashkil etadi. Bular

qatorida «Kamolot» yoshlar ijtimoiy harakati, O‘zbekiston xotin-qizlar qo‘mitasi, «Sog‘lom avlod uchun»,

«Nuroniy» jamg‘armalari, «Ijod» fondi, Nodavlat notijorat tashkilotlar milliy assotsiatsiyasi va boshqa jamoat

tashkilotlarini sanab o‘tish mumkin.

Fuqarolik institutlari, nodavlat notijorat tashkilotlari hozirgi kunda demokratik qadriyatlar, inson huquq

va erkinliklari hamda qonuniy manfaatlarini himoya qilishning muhim omiliga aylanmoqda, fuqarolarning

o‘z salohiyatlarini ro‘yobga  chiqarishi, ularning ijtimoiy, sotsial-iqtisodiy faolligi va huquqiy madaniyatini

oshirish uchun sharoit yaratmoqda, jamiyatda manfaatlar muvozanatini ta’minlashga ko‘maklashmoqda.

(O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi

va Senatining qo‘shma majlisidagi «Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish

va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi» mavzusidagi  ma’ruzasidan).

14

«Osiyo» dazmollari uchun 10

turdan ortiq elektr izolatsion

buyumlar, «Onik» aksionerlik

jamiyati texnologik tizimlari uchun

keramik abraziv buyumlar ham

shular jumlasidandir. Siyqalanishga

o‘ta bardoshli sun’iy yoqut

kristallardan yasalgan filyerlar

DAB “O‘zKabel”da o‘rnatildi.

Mahalliy kaolin ashyosi asosida

tayyorlangan keramik pontonlar

“O‘zneftgaz” milliy korporatsiya-

sining “Sho‘rtangaz”, “Mubo-

rakgaz”  korxonalarida muvaffa-

qiyatli ishlatilmoqda. Neft mahsu-

lotlarini turli keraksiz birikma-

lardan tozalovchi keramik filtrlar

tajribaviy partiyasi ham shu korpo-

ratsiyaning korxonalarida joriy

qilindi. Parkent tumanida zamo-

naviy qurilmalar asosida keramik

mahsulotlar ishlab-chiqarish tizi-

mini yaratish dasturi tayyorlandi.

Katta Quyosh qurilmasining

Respublikamiz ijtimoiy-ma’naviy

hayotida tutgan o‘ziga xos o‘rni

hisobga olinib, inshoot 2003-yili

Hukumat Komissiyasi tomonidan

“O‘ta muhim — noyob inshootlar”

jumlasiga kiritildi va uning arxi-

tektura-dizayn ko‘rinishi, texnik

ko‘rsatkichlarini talab darajasida

saqlash va har tomonlama rivoj-

lantirish maqsadida alohida moddiy

mablag‘ ajratildi.

Mustaqillik davrida yuqori

texnologiyalarni ishlab chiqish,

import o‘rnini qoplovchi mahalliy

xomashyo va sanoat chiqindilaridan

mahsulot ishlab chiqarish texno-

logiyalarini yaratishga katta e’tibor

qaratildi, Katta Quyosh qurilmasi

yordamida yuqori fizik-mexanik

xossalarga ega bo‘lgan yangi

materiallar sintez qilindi. Olingan

materiallar asosida mamlakatimiz

sanoati uchun turli maqsadlarga

mo‘ljallangan raqobatbardosh

konstruksion, termik chidamli,

kimyoviy inert keramik mahsulotlar

ishlab chiqarildi. Chunonchi,

agrosanoat chiqindisi — sholi

kepagi asosida abraziv va olovga

bardoshli kremniy karbidi, ma-

halliy xomashyo ohaktosh va neft

koksi asosida kalsiy karbidi,

Qo‘ytosh (Jizzax viloyati) va

Ingichka (Samarqand) Volfram

koni chiqindilari asosida olingan

shishakristall materiallar negizida

to‘qimachilik sanoati uchun i p

yo‘naltiruvchi uskunalar; elektr

tarmoqlari uchun turli o‘lchamdagi

izolatorlar; neft va gaz sanoati

uchun bug‘lanishdan isrof bo‘-

lishni kamaytiruvchi suzib

yuruvchi po‘kaklar; gazni toza-

lashda qo‘llanuvchi adsorberlar;

tibbiy ehtiyojlar uchun sterili-

zatorlar ishlab chiqarildi va

iste’molchilarga yetkazib berildi.

Katta Quyosh qurilmasi

yordamida elektr energiyasi olish,

Baxtiyor AKRAMOV suvratga tushirdi.

ISH  KO‘ZINI

BILMOQ  KERAK

Mehnat, kasb-hunar — bu, azaliy tilsim. U sirini ilmli-

bilimli, irodali insonga ishonadi...

15

suvni termik parchalab vodorod

olish texnologiyalari yaratilmoqda

va bu texnologiyalar asosida 3-5 kVt

quvvatli avtonom mini-qurilmalar

ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘yish

mo‘ljallangan.

Katta Quyosh qurilmasi asosida

bajarilayotgan ishlarning ko‘pchiligi

Respublika xalq xo‘jaligida amaliy

qo‘llanishga mo‘ljallangan. Ulardan

quyidagilarini alohida ko‘rsatish

mumkin:

— Aluminiy va sirkoniy

oksidlari asosida yemirilmaydigan

chidamli metallar sirtini mustah-

kamlashda ishlatiladigan materiallar

olindi. Ularning tajribaviy namu-

nalari mashinasozlik sanoati

korxonalari (Toshkent abraziv

zavodi)da ishlatilmoqda;

— elektrotexnika sanoatida

ishlatiladigan keramik  saqlagichlar

va izolatorlarning tajribaviy

partiyalari tayyorlandi va energetika

sanoatining korxonalari (Toshkent

elektroapparat zavodi, Marhamat

elektrotexnika zavodi)ga yetkazib

berildi;

— Toshkent, Namangan,

Andijon, Marg‘ilon, Qo‘qondagi

va boshqa yengil sanoatga tegishli

korxonalar  uchun ip  yuritgich-

larning 20 dan ortiq turi tayyor-

landi va ularning 1 million donaga

yaqin  miqdordagi buyurtmasi

bajarildi;

— tibbiyot uchun turli zarar-

sizlantiruvchilar va keramik infra-

qizil nurlar bilan davolash quril-

malari yaratildi va Malayziya,

Gruziya, Estoniya, Kanada,

Rossiya, Germaniya klinikalarida

qo‘llanilmoqda;

— mahalliy xomashyo asosida

rezervuarlardagi suyuq yonilg‘ining

bug‘lanishi natijasida isroflanishini

kamaytiruvchi pantonlar texnolo-

giyasi yaratildi. Keramik pantonlar

“O‘zbekneftgaz” milliy xoldingi-

ning “Sho‘rtangaz”, «Muborak

gazni qayta ishlovchi korxona»larida

sinovdan o‘tkazilib, katta miqdorda

ishlab chiqarish tizimi yo‘lga qo‘yildi;

— gazlarni tozalashda ishla-

tiladigan keramik filtrlar yaratildi.

Bunday filtrlar ham “Sho‘rtangaz”

korxonasida qo‘llanilmoqda;

— mahalliy xomashyo asosida

keramogranit plitkalar ishlab

chiqarish texnologiyasi yaratildi.

Ishlanma natijalari innovatsion

loyiha sifatida «Toshkent qurilish

materiallar kombinati» OAJ bilan

hamkorlikda davom ettirilmoqda;

— Katta Quyosh qurilmasi

fokusida bir vaqtda vodorod, elektr

va issiqlik energiyasi olish imkonini

beruvchi kombinatsion texnologiya

yaratildi. Hozirda 3-5 kVt quvvatli

avtonom qurilma yaratish borasida

izlanishlar olib borilmoqda;

— kompressor moyini mexa-

nik yot birikmalardan yuqori

darajada tozalash imkonini be-

ruvchi mikrofiltratsion keramik

membranalar ixtiro qilindi;

— 1,5 kVt quvvatli Kichik

Quyosh qurilmalari yaratilib,

xalqaro shartnoma doirasida

Hindiston va Misr davlatlariga

yetkazib berildi.

Institutimizda geliomaterial-

shunoslik, geliotexnika sohalarida

erishilgan natijalar asosida

Respublika miqyosida «Quyosh

qo‘rg‘onlari» mavzuidagi keng

ko‘lamli ilmiy-amaliy loyiha

tayyorlanmoqda. Unda ko‘zda

tutilgan maqsad — kichik aholi

yashash punktlari, mahalla,

qishloq, shaharcha aholisi hamda

fermer xo‘jaliklarini energiya

(elektr, issiqlik) bilan ta’minlovchi

tizimni quyosh energiyasini

o‘zlashtiruvchi texnologik tizimga

o‘tkazishga yo‘naltirilgan.

Qishloqda turmush darajasini

yuksaltirishga qaratilgan uzoq

muddatli va bir-biri bilan uzviy

bog‘liq keng ko‘lamdagi chora-

tadbirlar, ijtimoiy soha va ishlab

chiqarish infratuzilmasini rivoj-

lantirish, fermer xo‘jaliklarini har

tomonlama qo‘llab-quvvatlash

borasida ham bir nechta tadbirlar

amalga oshirilmoqda. Qishloq

aholisini energiya resurslari bilan

ta’minlash maqsadida biogaz olish

texnologik tizimlari ishlab chiqilgan

va amaliyotga tatbiq etilish arafa-

sida. Bulardan tashqari, fermer

xo‘jaliklarida meva-sabzavot va

chorva mahsulotlarini qayta ishlash,

quritish imkonini beruvchi

quyosh qurilmalari yaratilgan.

Qishloq vrachlik punktlariga kera-