«Ҳимояга рухсат этилсин»

 
С. Френе мактабидаги ўқитиш технологияси. XX асрнинг 20-30 йилларида 
француз мактабларини модернизациялаш биринчи навбатда ушбу олимнинг номи билан 
боғлиқ. Унинг педагогик таж-риба-синов ишлари бутун дунёга кенг ёйилди. У шахс 
ривожланиши учун мустақил муҳим босқич сифатида болаликнинг аҳамиятини 
тушунмаслик бор, шунинг учун мактабда болани ҳақиқий ҳаётга тайёрлашга ўргатиш ке-
рак, деб ҳисоблади. Френининг мактаби – бу меҳнат мактабининг модели. Бундай 
мактабнинг асосий техник воситаси – бу эркин матнлар, тарқатма материаллар деб 
номланадиган босмахона, баъзи техник воситалар ҳамда мактабнинг ўзини-ўзи 
бошқариши.
Мактаб педагогик ишларини ташкил этилишининг бутун марказида – босмахона. 
Лекин одатдаги мактаб босмахонасидан фарқли равишда бу ўзида муҳим дидактик ва 
тарбиявий вазифаларни жамлайди.
Ўқитиш технологияси: 
1. Френе мактабида натижасида ўқитувчи ва ўқувчи ҳақиқий яқин ки-шиларга 
айланадиган инсоний муносабатларга оид ўкув ишига ўқувчилар-нинг қизиқишларни 
рағбатловчи иш методлари уйғунлашади. 
2. Ўқитувчи турли ёш гуруҳидаги ўқувчилар(7-14 ёш) билан ишлайди. Машғулот 
матнни муҳокама қилиш билан бошланади, бу пайтда синф гуруҳ-ларга бўлинмайди, 
чунки муҳокама учун катта ва кичик ёшдаги болалар ке-рак. 
3. Болаларнинг қизиқишлари, масалалар аниқланади. 
4. Ҳар бир кишининг имкониятига қараб вазифа бўлинади. 

---

14 
5. Катталар 
гуруҳларга бўлинишади ва бирданига мустақил ишлашга 
киришишади. Ўқитувчи ўқувчилар билан дастлаб жамоа бўлиб ишлайди, сўнг ҳар бири 
алоҳида топшириқ олади. 
Масалан, катта ёшдаги ўқувчилар. Бир гуруҳи деворий газета чиқариш устида 
ишлайди: биттаси одатдаги шрифтда, бошқаси кичкина болалар учун катта шрифтда матн 
теради; иккитаси турли белгиланган мавзулар («Идиш-ларнинг туташуви», «Сув қувури») 
бўйича матнни тасвирловчи гравюралар тайёрлайди. Яна иккитаси кутубхонада ишлайди, 
картотека тўлдиради. Баъзи бир болалар докладлар тайёрлашади. Иккита бола «Сув ва 
унинг хусусиятла-ри» мавзуси бўйича материаллар тўплаш учун қишлоққа кетишади, 
иккитаси мактаб метереология майдончасида ишлайди.
Шундан сўнг ўқитувчи кичик болаларга алоҳида топшириқ берганидек, ўрта ва 
кичик ёшдаги болалар билан ишлашга киришади. 
Назарий мунозара тажриба-синов ишлари билан алмашинади. Ўқувчи-лар 
мустақил равишда ахборий хариталар тузишади ва назоратли хариталар ёрдамида ишнинг 
сифатини текширишади. Шундай қилиб, бутун жамоа фао-лияти доирасида ҳар бир 
ўқувчининг ишини ташкил этиш С. Френе мактаби-даги янги таълим технологиясининг 
бош ўзига хосликларидан бири сифатида акс этади. 
Френе мактабидаги ўқитувчилар билимларни ўзлаштиришнинг сама-рали йўли 
сифатида кузатиш ва демонстрация эмас, аксинча тажриба орқали билиш деб 
ҳисоблашади. Френе фикрий қобилият фаолиятда шаклланади ва кўринади, деб 
ҳисоблайди. Чунки кучли одам унда ўзидаги эгалланган таж-рибадан фойдаланади, шунда 
унинг равнақи тезлашади. “Агар биз асалари сингари у асал ишлаб чиқишда гул 
нектарини йиғиш учун ҳар бир очиқ кун-дан фойдалангани сингари ҳаракат қиламиз. 
Шунинг учун биз турли фаоли-ятга бой инсонни сўнг синфда уларни асал билимларга 
айлантириш учун атроф-олам ҳақида маълумот тўплашга жўнатамиз. (С. Френе. 
Педагогик асарлар тўплами. М.: Прогресс, 1990.)”.