Imtiyozlar taqdim etish, import uchun to‘siqlar o‘rnatish, iqtisodiyotga ommaviy ravishda davlat va yarim davlat investitsiyalarni joriy etish vositasida raqobatni cheklash hamda «milliy ishlab chiqaruvchilarni himoyalash»

6. Proteksionizm siyosati. Strategik sohalar konvertatsiyani cheklash, yuqori bojxona to‘lovlari va import uchun ma'muriy to‘siqlar orqali import bilan raqobatga kirishishdan himoya qilingan. Pirovard natijada, davlat himoyasiga olingan korxonalar monopolistga aylangan va o‘z mahsulotlariga narxlarni istaganicha oshirish imkoniga ega bo‘lishgan. Monopol yuqori narxlar uchun to‘lovni yana aholi va biznes amalga oshirgan.
Shunday qilib, «o‘zbek iqtisodiy modeli» hukmron bo‘lgan yillarda sanoatning alohida sohalari va korxonalariga o‘ta yirik resurslar taqsimlab berilgan, ular g‘oyaga ko‘ra O‘zbekistonni buyuk sanaot davlatiga aylantirishi lozim edi.
Mamlakatga giperfaol sanoat siyosati nima berdi?
Biroq biz butunlay teskari natijaga ega bo‘ldik. Amalda iqtisodiyotning aksilsanoatlashtirilishi yuz berdi, chunki kiritilgan investitsiyadan qaytgan foyda juda kam (ba'zan manfiy) edi. Rasmiy statistikaga ko‘ra, 2017 yilda O‘zbekiston sanoati tomonidan 1 AQSh dollari 8000 so‘m kursida kishi boshiga 289 dollar qo‘shilgan qiymat ishlab chiqarilgan. Taqqoslashlar shuni ko‘rsatmoqdaki, aholi jon boshiga hisoblanganida O‘zbekiston sanoat sektori sobiq SSSR davlatlari ichida eng kam rivojlanganlaridan biridir. Go‘yoki «sanoatlashtirishdan judo etilgan» Estoniya har bir aholisi jon boshiga sanoatni rivojlantirishga ulkan mablag‘lar sarflagan O‘zbekistondan 16 barobar ko‘proq mahsulot ishlab chiqarmoqda.
2017 yilda aholi jon boshiga sanoatda yaratilgan qo‘shimcha qiymat hajmi, AQSh dollarida
Manba: Jahon banki ma'lumotlari. O‘zbekiston bo‘yicha hisob-kitobda 1 AQSh dollari 8000 so‘mdan hisoblangan.
* Tojikiston bo‘yicha ma'lumotlar 2016 yilniki, Turkmaniston bo‘yicha — 2015 yilniki
Lekin bu raqamlar O‘zbekistonning 1996 yilgacha boshqa davlatlardan ortda bo‘lgani ortidan kelib chiqqan bo‘lishi mumkinmi? Afsuski yo‘q. Agar sanoatda 1995 yildan 2017 yilgacha yaratilgan qo‘shimcha qiymat hajmi dollar ifodasida qanday o‘zgargani hisoblansa, O‘zbekistondagi o‘sish ko‘rsatkichi sobiq SSSRdagi ko‘plab davlatlardan ortdaligiga guvoh bo‘lamiz. Agar o‘sha Estoniya bilan taqqos davom ettirilsa, 1995 yilda O‘zbekiston bilan ko‘rsatkich farqi ancha kam — 6 barobar bo‘lgan. Ya'ni, Estoniya va sobiq SSSRning boshqa davlatlari (Ukrainadan tashqari) sanoati aholi jon boshiga O‘zbekistondagidan tezroq rivojlangan. Boz ustiga, ko‘plab davlatlarda ancha tezroq.