1. 2017 yilning sentyabriga qadar amal qilgan valuta rejimiga ko‘ra eksportchilar o‘zining valuta tushumi yoki uning bir qismini o‘zlari uchun ziyonli bo‘lgan rasmiy ayirboshlash kursi bo‘yicha sotishlari lozim edi. Majburiy sotuv mexanizmidan tushgan valuta asosan import asbob-uskunalar xaridiga sarflanishi kerak bo‘lgan. Ya'ni, eksportchilar asbob-uskunalar importchilarini subsidiyalashtirishgan, bu esa zamonaviy texnologiyalarga investitsiyalarning o‘sishiga xizmat qilishi kerak bo‘lgan. Amalda eksportchilardan olingan valutaning katta qismi «tanlangan» importchilar va korrupsiyalashgan mansabdorlarning cho‘ntagiga yo‘l olgan.
2. G‘alla va paxta ekinlariga davlat buyurtmasi. Hukumat agroishlabchiqaruvchilarni (shirkatlar va fermerlar) g‘alla va paxta ekishga majburlab, hosilni past narxlarda sotishga majburlagan. Paxta sotishdan valuta daromadlari xuddi boshqa eksportdan tushgan daromadlardek, asbob-uskunalar importchilarini subsidiyalashga ketgan. Bu qishloq xo‘jaligidan daromadlarni sanoatga qayta taqsimlashning xuddi stalincha sanoatlashtirish yillaridagi usullarni eslatib yuboruvchi muhim kanal bo‘lgan.
Sanoatlashtirish yillarining eng yuqori cho‘qqisida agroishlabchiqaruvchilar uchun g‘alla va paxta yetishtirishga haydaladigan yerlarning 80 foizi ajratilgan.
3. Davlat investitsiyalari va subsidiyalari. Davlatning o‘zi budjetdan «iqtisodiyotning strategik sohalari»ni rivojlantirishga yirik mablag‘larni investitsiya qilgan, shuningdek, sanoatda foydalaniladigan ayrim resurs turlariga past narxlarni subsidiyalagan. Bu holatda «donorlar» sifatida yuqori soliq to‘lagan aholi va mamlakat biznesi «yordam»ga kelgan.
4. Soliq imtiyozlari berilishi. «Strategik sohalar» korxonalari soliqlarning bir qismini to‘lashdan saxiylarcha ozod qilingan. Binobarin, bu ham boshqa soliq to‘lovchilarga soliq yuki oshishiga olib kelgan.
5. Imtiyozli kreditlar. Markaziy bank asosan sanoatlashtirish maqsadlariga, shuningdek, davlat buyurtmalari tufayli zaiflashgan qishloq xo‘jaligini subsidiyalash uchun kreditlarning foiz stavkalarini majburiy tarzda cheklab turgan. Sanoatlashtirish «donorlari» sifatida bu yerda moliyaviy sektor, aholi va biznes xizmat qilgan. Ular inflatsiya tufayli o‘z bank omonatlarining qadrsizlanishiga kompensatsiya ham ololmagan, chunki banklar kreditlar bo‘yicha pasaytirilgan foiz stavkalari tufayli omonatlar bo‘yicha adekvat foizlar to‘lashga qurbi yetmagan.
Do'stlaringiz bilan baham: |