Individual rivojlanish biologiyasi fani zigota hosil bo’lishidan organizmning tabiiy o’limigacha bo’lgan davrining umumiy qonuniyatlarini o’rganadi

Urug’chilik jinsiy siklning gonnonal boshqarilishi. Gormonlar jinsiy siklni koordinasiyalovchi, murakkab omil hisoblanadi. Ko’payish jarayonda gormonlarning ahamiyatiga oid dastlabki ma’lumotlar 1920-1940 yillarda olindi va gipofiz bilan jinsiy organlar gormonlarining aloqasi aniqlandi.
Gipofizning fimksiyasi bosh miyaning gipotalamus qismi bilan boshqariladi-Gipotalamus ishlab chiqargan gonadoliberin gonmonlar, gipofiz oldingi qismining gormon ishlab chiqarishini tezlashtiradi.
Qo’ylarda ovulyasiya jarayonini tezlashtiruvchi gormonlar ishlab chiqarilishi, asta-sekinlik bilan kunduzning qisqarishi, ya’ni kuz kelishi bilan tezlashsa, quyonlarda qo’shilish jarayoni ovulyasiyani tezlashtiradigan gormonlarni ko’proq ishlab chiqarilishiga olib keladi. Ba’zi organizmlarda o’pishish bu jarayonni tezlashtiradi Bu omillar gipotalamus orqali, glpofizga ta’sir etadi.
Tuxumdon siklik ravishda estrogen (follikula ishlab chiqaradigan), progesteron (follikulalar olmida hosil bo’lgan sariq tana bezi ishlanib chiqaradigan) gormonlarini ishlab chiqaradi. Bu gormonlar navbat bilan ishlab chiqariladi va ta’sir etadi.
Gipofizning oldingi qismi ikkita gonadotrop gormon - lyuteinlovchi, yoki lyutein gormon (LG) va follkulani stimullovchi gormon (FSG) -follitropin ishlab chiqaradi.Gipofizning uchinchi gormoni prolaktin, yoki lyuteotrop gonnon (LTG) bo’lib, u har xil jarayonlarni, jumladan, sut hosil bo’lishini boshqaradi (30-rasm).
Normal jinsiy siklda tuxumdonda follitropin ta’svirida bir guruh follikulalar yetila boshlaydi va ular estrogen (estradiol, estrol va estriol) gormonini ishlab chiqaradi. Shu follikulalarning bittasi ko’proq estrogen ishlab chiqaradi va saqlanib qoladi, boshqalari esa degenerasiyaga uchraydi. Bu saqlanib qolgan follikula preovulyar follikula deb ataladi. Estrogen gormonini follikulaning yettishiga yorfam bergani uchun fo’tikulin gonnoni ham deyiladi.
Estrogenning qonda ko’payishi gipotalamo-gipofizar sistemaga ta’sir etib, bir sutka davomida liberin gormoni ta’svirida follitropin va lyutein gormonlari ko’payadi. Shundan keyin 24 soat ichida ovuryasiya sodir bo’ladi. Ovulyasiyadan keyin follikulaning epiteliy hujayralari lyutein gormoni ta’svirida, sariq tana bezini hosil qiladi. Sariq tana bezi progesteron gormonini ishlab chiqaradi va uning miqdori oshib, lyutein va follitropin miqdorini kamaytiradi. Sariq tana bezi regressiyaga uchrashi bilan, bu jarayon yana takrorlanadi, ya’ni yangi jinsiy sikl boshlanadi. Progesteronning muhim vazifasi navbatdagi follikulaning yetilishiga yo’l qo’ymaslikdir. Estrogen esa jinsiy organlar kanalida gametalar harakatini va urug’lanish jarayonini osonlashtiradi. Estrogen ta’svirida bachadon devorida kiprikli epiteliy hujayralar ko’payadi, tuxum yo’lida suyuqlik ortadi. Ovulyasiyadan oldin estrogen miqdorining kamayishi tufayli, bachadon nayi silliq muskulining qisqarishi tezlashib, tuxumning hamrakatini osonlashtiradi.
Estrogen bachadon endometriyasi hujayralarining bo’linishini, bachadon bezlari o’sishi tezlashtiradi. Progesteron bachadoning shilliq qavatni embrion implantasiyasiga tayyorlaydi.