Individual rivojlanish biologiyasi fani zigota hosil bo’lishidan organizmning tabiiy o’limigacha bo’lgan davrining umumiy qonuniyatlarini o’rganadi

Bachadonning hayz ko’rish bilan bog’liq o’zgarishlari. Bachadonning shilliq pardasida menstruasiya bilan bog’liq o’zgarishlar uch bosqichga bo’lnadi:
1. Menstruasiya (hayz) oldi bosqichi. Bu bocqich sekretor, yoki funksional bocqich deb ataladi. Bunda bachadon homilani qabul qilishga tayyorlanadi. Bu vaqtda tuxumdonda yetilgan follikula ovulyasiyaga uchraydi va tuxum hujayra qorin bo’shlig’iga chiqadi. Follikula devorining epiteliy hujayralaridan progesteron gormoni ishlab chiqaruvchi sariq tana bezi hosil bo’ladi. Progesteron gormoni ta’svirida bachadon bezlari kattalashadi, cho’ziladi, egri-bugri ko’rinishga ega bo’ladi. Qon tomirlari kengayib, qon bilan to’ladi. Shilliq pardaning gtikogen miqdori oshadi, ishlab chiqarilayotgan shilliq modda quyuqlashadi (29-rasm).
Agar urug’lanish sodir bo’lsa, unda funksional, ya’ni menstruasiya oldi davri 6-8 hafta davom etadi. Bu bilan yolrdoshning rivojlanishiga imkon 25-28 kunda qayta sodir bo’ladi. Menstruasiya davrida endometriyinng finksional qavati tushib ketadi

3. 
   Menstruasiya bosqichi. Menstruasiya oldi bosqichining oxiriga kelib, ya’ni ovulyasiyadan 13-14 kundan keyin sariq tana atrofida uchraydi va qonga progesteron gormonining quyilishi to’xtaydi. Bu esa spiralsimon arteriyalarning qismlishiga olib keladi. Natijada endometriy yuza qismiga qon kelishini keskin kamaytiradi. Shu vaqtda endometriyinng bazan qavati qon bilan ko’proq ta’minlanadi. Endometriy funksional qavatining qon bilan ta’minlanishining buzilishi, nekrozlar hosil bo’lishiga olib keladi. Natijada funksional qavat parchalana boshlaydi. Uzoq qisqarishdan keyin spiralsimon arteriya yana kengayadi va endometriyinng funksional qavatiga qon kelishi ko’payadi. Natijada ba’zi qon tomirlari yoriladi va qon oqadi. Bu qon parchalangan epiteliy va biriktinivchi to’qima hujayralari bilan aralashib ketadi. Bu qon menstrual qon deyilib, u ivimaydi, Normal menstruasiyada o’rtachabu qon menstrual qon deyilib, u ivimaydi.
   

Normal menstruasiyada o’rtacha 40-50 ml qon yo’qoladi. Menstruasiya 3-5 kim davom etadi. Menstruasiyani tug’ruqning analogi yoki urug’lanmagan tuxum hujayraning "tug’ishi" yoki tuxum hujayraning urug’lanmagani uchun bachadon "noroziligi" deb qarash kerak.
3. Menstruasiyadan keyingi bocqich. Menstruasiyadan keyingi bosqieh, yoki o’sish davri funksional qavat va bachadon bezlarining tiklanishi va proliferasiya bilan belgilanadi. Bu bocqich menslruasiya tugashi bilan boshlanadi va menstaiasiyaning birinchi kunidan boshlab 5 kimdan 14-16 kurigacha davom etadi. Bachadon bezlarining epiteliy hujayralari tez ko’payadi va yliqoriga surnib bachadonning shilliq qavatining yuzasini qoplaydi. Shuning uchun bu bocqich, proliferasiya, yoki o’sish bosqichi deb yuritiladi. Bu bocqichdagi o’zgarishlar follikulaning donador qavati hujayralari ishlab chiqarayotgan estrogen gornioni ta’svirida kechadi.
Shunday qilib, menstruasiyadan keyingi bocqich estrogen, menstruasiyadan oldingi bocqich esa progesteron gonnoni bilan boshqariladi. Ular navbat bilan bachadon funksional qavati o’zgarishlarini boshqaradi. Bu bocqichlarda bachadon bo’yin shilliq qavati tushib ketmaydi, u doimiy sekret ishlab chiqarib turadi.