Inersiya momenti

13.Idial gaz molekulyar kinetic nazaryasining asasiy tenglamasi.
Ideal gaz — molekulalari oʻzaro mutlaqo taʼsirlashmaydigan gaz; bunda gazni tashkil etuvchi molekulalarning xususiy hajmlari eʼtiborga olinmaydi. Har qanday real gaz zichligi juda kichik boʻlgan hollarda u oʻzining tabiati boʻyicha I. g . ga yaqinlashib boradi. T-raning katta qiymatlarida, yaʼni molekulalarning oʻrtacha kinetik energiyalari molekulalarning oʻzaro taʼsirlashishi natijasida vujudga kelgan oʻrtacha potensial energiyalaridan juda katta boʻlganda ham real gazlarni I. g . lar deb qarash mumkin. I. g . ning ichki energiyasi shu gazni tashkil etuvchi barcha molekulalarning xaotik (tartibsiz) ilgarilama va aylanma harakat kinetik energiyalari bilan molekulalardagi atomlarning xaotik tebranma harakati kinetik va potensial energiyalarining yigʻindisiga teng . Aniq massa t ga ega boʻlgan I. g . ning muvozanatli holatini bosim r, hajm V va temperatura T dan iborat makroskopik parametrlar orqali toʻla ravishda ifodalaniladi. Bu parametrlarning oʻzaro bogʻlanishini ifodalovchi I. g . ning holat tenglamasi pV=~kT odatda Klapeyronmendeleyev tenglamasi deb ataladi, bunda M — gazning molyar massasi. Koʻpgina amaliy masalalarni hal etishda real gazlarga I. g . lar uchun keltirib chiqarilgan, oddiy koʻrinishga ega boʻlgan qonuniyatlarni katta aniqlik bilan tadbiq etish mumki Gazlar kinetik nazariyasi -gazlarning asosiy fizik xossalari, ayniqsa, siyraklashtirilgan gaz xossalari haqidagi nazariya; unga koʻra gazlar uzluksiz (tartibsiz) issiqpik harakatida boʻlgan, bir-biriga taʼsir qilmaydigan zarralar (molekulalar yoki atomlar) toʻplamidan iborat. Yetarlicha siyraklashtirilgan gazlarda molekulalar oraligʻi molekulalarning oʻzaro taʼsir kuchi radiusidan katta. Maye, 1 sm3 gazda 10" molekula boʻlsa, ularning oraligʻi 10-’ sm yoki 100 A, oʻzaro taʼsir kuchining radius i bundan 10—20 baravar kichik. Ideal gazlarning molekulalari bir-biri bilan taʼsirlashmaydi, ular hamma yoʻnalishda bir xil tezlik bilan harakatlanadi. Gazlar kinetik nazariyasiga asosan gaz hajmining hamma jo-yida temperatura va bosim bir xil (issiqlik muvozanati), molekulalar tartibsiz harakatlanadi, temperatura yoki bosim oʻzgarsa, muvozanat buzil ad i, energiya, bosim, temperatura va h. k. gradiyentlari hosil boʻladi. Gazlar kinetik nazariyasida diffuziya hodisasi — molekulalarning massa tashishi, issiq oʻtkazuvchanlik — molekulalarning energiya tashishi, qovushoqlik — molekulalarning harakat miqdor tashishi deb qaraladi. Gazlar kinetik nazariyasida molekulalar S diametrli sharlar deb qaraladi, bu diametr erkin oʻtish yoʻli bilan quyidagicha bogʻlangan: /=1/7g62l0, bunda l0 — toʻqnashishlar soni. Gazlar kinetik nazariyasi kosmologiya, elementar zarralar fizikasi, plazma fizikasida keng tatbiq qilinadi.