Inersiya momenti

7.Diskning inersiya momenti.
Inersiya momenti tenzor fizik kattalik boʻlib, oʻq atrofida aylanma harakatdagi inertlik oʻlchovidir. Jism massasining undagi taqsimoti bilan xarakterlanadi: inersiya momenti elementar massalarning asos koʻplik (nuqta, chiziq yoki tekislik) dan masofa kvadratiga koʻpaytmalari yigʻindisiga teng. Xalqaro birliklar tizimida oʻlchov birligi: kg·m² bilan be. Belgisi: I yoki J Aylanma harakatda inersiya momenti xuddi toʻgʻri chiziqli harakatdagi massaga oʻxshaydi. Haqiqatan ham, inersiya momenti jismning massasiga proporsional. Shuningdek, u bu massa aylanish oʻqi atrofida qanday taqsimlanganiga ham bogʻliq. Inersiya momenti �II harfi bilan belgilanadi. �rr radiusli aylana boʻylab harakatlanayotgan �mm massali tennis koptokchasining (1-rasmga qarang) inersiya momenti quyidagi formula orqali topiladi:
�=��2I=mr2I, equals, m, r, squared
shu bilan birga, inersiya momentining SI dagi birligi kg⋅m2kg⋅m2k, g, dot, m, squared.
Inersiya momenti ayrim manbalarda aylanma harakat inersiyasi deb ham ataladi. Shuningdek, u ikkinchi massa momenti deb ham aytiladi; “ikkinchi” soʻzi u kuch yelkasining kvadratiga toʻgʻri proporsional ekanini bildirish uchun ishlatiladi.
8/Sterjenning inersiya momenti.
Jism (sistema)ning berilgan Oz o’qqa nisbatan inertsiya momenti deb, jism (sistema)ning barcha nuqtalarining massalarini shu o’qqacha bo’lgan masofalar kvadratlariga ko’paytmalarining yig’indisiga teng bo’lgan, skalyar qiymatga aytiladi: J_z=m_k (2)

Yuqoridagi ifodaga asosan, jism (yoki sistema)ning ixtiyoriy o’qqa nisbatan inertsiya momenti, faqat musbat qiymatdan iborat bo’lib, hech qachon nolga teng bo’lmaydi.

Ilgarilanma harakatlarda jismning inertlik xususiyatini uning massasi qanday belgilagan bo’lsa, aylanma harakatdagi jismning inertlik xususiyatini o’qqa nisbatan inertsiya momenti belgilaydi, ya’ni o’qqa nisbatan inertsiya momenti aylanma harakatdagi jismning inertlik o’lchovi bo’lib xizmat qiladi. formulaga asosan, jismning inertsiya momenti, uning barcha qismlarining o’sha o’qqa nisbatan inertsiya momentlarining yig’indisiga teng ekan. Aylanish o’qidan h -masofada joylashgan moddiy nuqtaning inertsiya momenti, Jz=mh² -ga teng bo’ladi. SI sistemasida inertsiya momentining o’lchov birligi 1 kgm² (MKGSS sistemasida -1 kgms²).

O’qqa nisbatan inertsiya momentlarini hisoblash uchun, o’qlardan sistemaning nuqtalarigacha bo’lgan masofalarni ularning x_k, y_k, z_k koordinatalari (masalan, nuqtadan Ox o’qigacha bo’lgan masofaning kvadrati +) orqali ifodalanadi. U holda, Oxyz o’qlariga nisbatan inertsiya momentlari quyidagi formulalar orqali ifodalanadi:

J_x= m_k(+), J_y= m_k(+), J_z= m_k(+). (3) Oz o’qiga nisbatan inertsiya radusi _z deb, quyidagi musbat skalyar ifodaga aytiladi: J_z=M (4) bu erda M - jismning massasi. Yuqoridagi ifodadan ko’rinib turibdiki, inertsiya radiusi bu Oz o’qidan shunday nuqtagacha bo’lgan masofadan iborat ekanki, jismning butun massasini shu nuqtaga joylashtirib, so’ngra shu massaning Oz o’qiga nisbatan olingan inertsiya momentiga teng ekan.
9..Tovush va uning xarakteristikalari.
Veber-Fexner qonuni. Dopler effekti Tovush hodisalarini o’rganuvchi fizika bo’limiga akustika deyiladi. Akustika 
umumiy fiziologik (bioakustika), arxitekturik, musiqiy va hakozo bo’limlarga 
bo’linadi.Tovush – (bu zarrachalarning elastik muhitda tebranishidir) qulog’imiz 
seza oladigan chastotalarda zarrachalarning elastik muhitda tebranishidir, ya’ni 16 
– 2 * 10^4 Gs chastotadagi diapazondir. 16 Gs chastotadan kichik tebranishlarga 
infratovush (IT), 2 * 10^4 Gs dan kattalarini ultratovush (UT) deb ataladi.
ITva UT larni qulog’imiz qabul qilmaydi.
Tovushninng har xil muhitda tarqalish tezligi har xil bo’lib, u muhitning 
elastik hususiyatiga va muhit zichligiga bog’liq bo’lib, quyidagicha ifodalanadi: 
υ = √ E / ρ, 


 
bunda, E–Yung moduli, ρ – zichlik. Tovush intensivligining fizik xarakteristikasiga tovushning qattiqlik deb 
ataluvchi psixofizik xarakteristikasi mos keladi. Tovush qattiqligi subyektiv 
ma’noga ega bo’lib tovush chastotasi va sezuvchanlikka bog’liqdir. Intensivlik 
sinonimlari – tovush kuchi, energiya oqimining zichligi, Umov vektoridir. 
Intensivlik – vaqt birligi ichida yo’nalishga perpendikulyar bo’lgan birlik yuzadan 
o’tuvchi to’lqinnning energiya miqdoridir, J deb belgilanadi. U vektor kattalik 
bo’lib, tezlikning ko’chish yo’nalishiga mos keladi. J→j/s•м²=Vt/м²; J=Ω*ν=1/2ρω²А²*ν, Akustikada Dopler effekti natijasida yuz beradigan chastota o’zgarishi manbaa va qabul qilgichning tovush to’lqinlarini tarqatuvchi muhitga nisbatan bo’lgan harakat tezliklari oqrali aniqlanadi.