Ingenerlik geodeziyasi
Download 4.35 Mb. Pdf ko'rish
|
Ingenerlik geodeziyasi
Azimutlar
0-90 0 90-180 0 180-270 0 270-360 0 Rumblar ShShq: r 1 =A 1 JShq: r 2 =180 0 -A 2 JG`: r 3 =A 3 -180 0 ShG`: r 4 =360 0 -A 4 Agar azimutlar va rumblar haqiqiy meridian yo`nalishidan hisoblansa, haqiqiy azimutlar va rumblar, azimutlar va rumblar magnit meridiani yo`nalishidan hisoblansa, magnit azimutlari va rumblari deyiladi. 5 1 28-rasm. Bussol 29-rasm. b— balandlik o`lchagichli bussol Haqiqiy azimutlar geodezik o`lchashlar natijasida, magnit azimutlari yoki rumblari esa bussol yordamida aniqlanadi. Bussol mustaqil asbob sifatida qo`llaniladi yoki geodezik asboblar komplektida bo`ladi. Dioptrli bussol doiraviy qutidan iborat bo`lib, uning ichida har 10 0 da soat mili harakatiga teskari 0 0 dan 360 0 yozilgan halqa 2 joylashgan (29- a rasm). Quti o`rtasida ignada yerkin aylanadigan magnit meridiani yo`nalishini ko`rsatadigan bussol mili 1 bor. Quti usti oyna bilan berkitilgan. Bussolda azimutni aniqlash uchun chiziqning bir uchida bussol qoziqqa o`rnatiladi yoki qo`lda ushlab turiladi, ikkinchi uchida esa vexa o`rnatiladi. 9 vintda bussol mili 1 bo`shatilib, narsa dioptri 2 ko`z dioptri 5 da kuzatish orqali vexaga yo`naltiriladi. Narsa dioptri ipi 4 qarshisidagi 2 halqadan chiziq azimuti sanaladi. Bussolda sanash aniqligi 0,1 0 yoki 6´ bo`ladi. 5 2 30-rasm. Haqiqiy va magnit meridianlari orasidagi bog`lanish Balandlik o`lchagichli bussol 30, b-rasm joyda (BVG) magnit azimutlari (rumblar)ni aniqlash, gorizontal burchaklarni, masofalarni va balandliklarni o`lchash uchun mo`ljallangan. Bussol shtativdagi teodolit tagligiga yoki bevosita maxsus vexada, har qanday yog`ochli taglikda o`rnatilishi mumkin. Bunda magnit azimuti 15', gorizontal burchakni to`la qabulda o`lchash 5', joy predmetlari o`lchash aniqligi 0,2 m dan ortmaydi. Geodezik asboblarda busso halqasining nolinchi diametri asbob trubasining ko`rish o`qi yo`nalishida o`rnatiladi. Haqiqiy va magnit meridianlari yo`nalishlari bir- biridan sharqqa yoki g`arbga qarab o`zgaradigan magnit mili og`ishining burchagiga farq qiladi. Shu sababli haqiqiy azimut (6.16-rasm): A=A M + , (2) bunda: A m -magnit azimuti, -magnit milining og`ishi, uning qiymati joyning topografik kartalarida ko`rsatiladi. Magnit milining og`ishi kun, yil, asr davomida o`zgarib turadi, shu sababli magnit azimuti kichik joylarning planlarini orientirlashda qo`llaniladi. Direkstion burchak deb o`q meridiani yoki unga parallel bo`lgan chiziqning shimoliy yo`nalishidan soat mili yo`li bo`yicha 0 dan 360 0 gacha o`zgaradigan burchakka aytiladi (6.12, v-rasm). 5 3 31- rasm. Direkstion burchaklar va poligon ichki burchaklari orasidagi bog`lanishi. Bir chiziqning to`g`ri va teskari direkstion burchaklari o`zaro 180 0 ga farq qiladi: 21 12 180 0 (3) Ko`pincha ko`pburchak (poligon) boshlang`ich 1-2 tomonining direkstion burchagi α 12 o`lchangan ichki o`ng 2 (yoki chap) burchaklari bo`yicha poligonning qolgan 2-3 va h.k. tomonlarining direkstion burchaklarini hisoblash kerak bo`ladi (32-rasm). U holda hisoblash quyidagi formula asosida bajariladi: 23 = 12 +180 0 - 2 , (4) keyingi tomonning direkstion burchagi oldingi tomonning direkstion burchagiga 180 0 qo`shilib, o`ng burchakning ayrilganiga (yoki chap burchakning qo`shilganiga) teng bo`ladi. Masalan: 12 83 0 12'; 2 155 0 03' bo`lsa, 23 108 0 09'. (5) Download 4.35 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling