Ingenerlik geodeziyasi

  
Trigonometrik nivelirlash – O`lchangan kiyalik burchagi va masofa orqali 
nisbiy baladlik hisoblanadi
84-
rasm. Triganometrik nivelirlash  
  
Barometrik nivelirlash– nuktada atmosfera bosimi bilan balandlik orasidagi 
boglanishni aniklashga asoslanadi, barometrlarda amalga oshiriladi;
Bu usulda nisbiy balandlik atmosfera balandlikda kam, pastlikda esa ortik 
bulishiga asoslanib aniklanadi. Agar joy turli balandliklarda yotuvchi nuktalarni M 
(pastda) va N (balanda) bu nuktalardagi simobli borometr bosimini V1 va V2 desak, bu 
nuktalar orasidagi nisbiy balandlik h kuyidagi empirik formula yordamida aniklanadi.
h=1870(1+0.0037((t1 +t2 )/2)(lg V1 + lg B2 )
bu yerda t1 t2 – M va N nuktalardagi xavo temperaturasi, 18470 –
uzgarmas koeffitsiyent; 0,0037 – temperaturaviy koeffitsiyent.

---

1
3
85-rasm. 
Barometrik nivelirlash  
  
Gidrostatik  
Gidrostatik nivelirlashda – tutash idishlarda suyuqlik satxining baravar 
turishiga asoslanadi;
Bu, bazan, shlangaviy nivelirlash deb xam ataladi. Gidrostatik nivelirlashning 
anikligi yukori bulganidan bu usul inshootlarning chukishini aniklashda, daryo yoki 
jarlik orkali nivelirlash ishini bajarishda va boshka ishlarda kullaniladi. Bu usul tutash 
idishlardagi suyuklik yuzasining bir gorizontda turish konuniga asoslanadi. Texnik 
ishlarda kullaniladigan, texnik shlangaviy nivelir (NShT – 1) deb nomlanadi. Asbob ikki 
shisha idish (stakan) dan yasalib, bu idishlar yumshok rezina yoki plastmassadan 
yasalgan turli uzunlikdagi shlang orkali tutashtiriladi. Stakanlar bir xil shishadan 
silindrik kilib ishlanib, metall g`ilofga joylangan. G`ilofning bir tomoni ochik bo`lib, shu 
tomondagi shishaga millimetrli shkala yasalgan. Shishaga yarim kilib suyuklik solinadi, 
keyin shishaning usti bekitiladi. Suyuklik gorizontini belgilash uchun silindr ichiga 
yengil g`ildirak (doiraviy) kalkovich kuyiladi. Suyuklik bug`lanmaydigan va toza bo`lishi 
kerak. Qor, yomg`ir va vodoprovod suvlarini ishlatish mumkin.

---

1
3
86-rasm. Gidrostatik nivelirlash