Ингичка ичак деворида (мембранасида) овкат хазм булиши


ИЧАК МЕМБРАНАСИ ВА БЫШЛИ/ИДА ОВ+АТ ЩАЗМ БЫЛИШИНИНГ БИР-БИРИГА АЛО+АСИ


Download 113.5 Kb.
bet5/11
Sana11.10.2023
Hajmi113.5 Kb.
#1697336
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11
Bog'liq
Мембранада-ОХБ

5. ИЧАК МЕМБРАНАСИ ВА БЫШЛИ/ИДА ОВ+АТ ЩАЗМ БЫЛИШИНИНГ БИР-БИРИГА АЛО+АСИ.
Озик моддаларнинг дастлабки парчаланиши масалан полимер холидан димер, олиггомер холигача, ичак бушлигида панкреас ферментлари оркали амалга оширилса оралик ва охиригача парчаланиш, масалан ди-, олигомерларнинг мономерларгача, ичак юзасидаги тукли жиякда тизилган ферментлар ёрдамида содир булади. Бу ферментлар энг купи билан 200 А кенгликка эга булган ораликларда, микроворсинкалар ва уларнинг тукларида тизилган булади. Тушунарлики бундай жойга полимер холидаги молекулалар сигмайди, чунки уларнинг молекулалари кайд килинган тешик кенглигидан бир неча карра катта. Шунинг учун хам тукли жиякда озик моддалар хазм булиши учун улар даставвал бушликда бирламчи парчаланишдан утиши керак. Чунки табиатда хайвонлар ва одам ейдиган овкатларнинг асосий кисми усимлик ва хайвон махсулотларидан иборат булган поилмерлардир. Демак, табиий холда ичак бушлигида ва унинг юза кисмида овкат хазм булиши биргаликда содир булиши шарт.
А.М.Уголев уз тадкикотларида овкат хазм килиш каналининг ичнгика ичакдан ташкари кисмлари - огиз, ошкозон ва йугон ичакда овкат хазм булишида тегишли жараёнлар факат уларнинг бушлигида кузатилишини исботлаб, нихоятда мухим хулосага келди (Уголев, 1963). Бу хулосанинг мохияти шундан иборатки, эслатилган органларнинг бушлик юзаси уларнинг ички девори юзасидан кенг, мембранада овкат хазм булиши эса бушликка нисбатан шиллик кават юзасининг жуда кенглигини талаб килади. Бундай холат факат ингичка ичак мисолида кузатилади. Чунки у биринчидан, овкат хазм килиш органлари орасида энг узуни, иккинчидан, куриб утганимиздек, ундаги ворсинка ва микроворсинкалар ичак юзасини нихоятда кенгайтириб юборади. Шу билан бирга, ингичка ичак деворларига боргунча барча озик моддалар айтиб утилган орган бушликларида пешма-пеш парчаланиб, мадаланиб боради. Демак, ингичка ичакгача умумий овкат хазм булиши жараёнига нисбатан органлар бушлигида овкат хазм килиниши асосий урин эгалласа, ингичка ичакка утиб мембранада овкат хазм булиши биринчи уринга утади. Бир вактнинг узида бушликда овкат хазм булишининг энг жадал ва асосий кисми ингичка ичакдаги химусда утади, чунки шу ердаги озик моддалар панкреас ширасида ут суюклиги билан аралашиш имкониятига эга булади. Биринчи томондан химусда дастлабки парчаланишга учраган оралик озик моддалар (ди- ва олигомерлар) физик-кимёвий конуниятлар асосида, хамда ичак харакати туфайли осонлик билан тукли жиякка чикиб олади. Тукли жиякка чиккан озик моддалар янада парчаланиб дархол сурилиб кетади, бу хол уз навбатида шиллик каватга навбатдаги ди- ва олигомерлар келишини осонлаштиради. Иккинчи томондан озик моддалар оралик парчаланиш махсулотларнинг тукли жияк томон утиб кетиши бушликдаги гидролизланиш жараёнини жадаллаштиради, чунки улар концентрациясининг химусда купайиши парчаланиш реакцияларига ингибитор сифатида таъсир килади. Бу ердан хам хар иккала тип овкат хазм булишининг бир – бирига канчалик якин алокага эга эканлигини илгаб олиш кийин эмас.
Иккала тип овкат хазм булишининг бир –бирига жуда якиндан богликлигини курсатадиган яна бир далил бор. Маълумки, шиллик юзадаги ворсинка ва микроворсинкалар харакат килиб, тукли жиякдаги тешикчалар уз кенглигини узгартириб туради. Бу холатлар истеъмол килинадиган озикнинг ичак бушлигидаги холатига, яъни овкатнинг таркиби, микдори, организмнинг функционал холати ва бошка курсатгичларга мос равишда юз берар экан.
Ингичка ичак бушлиги ва ичак юзасида содир буладиган гидролизланиш жараёнларининг бирга кушилганидаги умумий натижа улар алохида-алохида булгандагига караганда кучли булиши хам иккала тип овкат хазм булишининг бир–бирига богликлигини курсатувчи мухим далилдир. Бу холатни А.М.Уголев энг содда тажрибалар билан исботлади (Уголев, 1963). Алохида амилаза амилоза эритмасида инкубация килинганда ингичка ичак булакчасининг (ХУСК-да кайта ишланган) гидролизлаш кучи бир–бирига кушилганида бундай булакчаларнинг амилаза эритмаси билан бирга таъсир этишдан анча кам.

Download 113.5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling