Ингичка ичак деворида (мембранасида) овкат хазм булиши


МЕМБРАНАДА ОВКАТ ХАЗМ БУЛИШИ ВА ОНТОГЕНЕЗ


Download 113.5 Kb.
bet10/11
Sana11.10.2023
Hajmi113.5 Kb.
#1697336
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11
Bog'liq
Мембранада-ОХБ

11. МЕМБРАНАДА ОВКАТ ХАЗМ БУЛИШИ ВА ОНТОГЕНЕЗ.
Янги тугилган организм усиши ва ривожланиши учун оксил, ёг, карбонсувлар, витаминлар хамда макро- ва микроэлементлар мажмуаси булиб сут хисобланади, унинг таркибида барча керакли кисмлар мавжуд, лекин ундаги йирик молекулалар керакли моддалар (оксил, лактоза, ёглар) кандай килиб овкат хазм килиш трактидан етарли микдорда кон ва лимфага сурилади? Кейинги йилларгача бу саволга коникарли жавоб олинмади, баъзи бир олимлар (Свачк, 1959, 1961) фикрича энди тугилган болаларда эслатилган моддалар ичакдан пиноцитоз йули билан сурилади ва хужайра ичида овкат хазм булиши асосий вазифани бажаради. А.М.Уголев лабораториясида утказилган тадкикотлар шу нарсани курсатидики, куён боласининг турли даврларида крахмал асосан ичак юзасига адсорбция килинган амилаза таъсирида гидролизланар экан. Худди шунингдек, каламуш болаларининг ичак шиллик каватидаги бошка ферментлар хам, масалан, дисахаридаза, дипептидаза, ундаги карбонсув ва оксилларнинг парчаланишида хал килувчи вазифани бажариши аникланди. Мана шуларга асосан сут эмизувчиларга онадан тугилгандан кейин овкат хазм булиши шиллик кават юзасидаги эпителиоцитларда тизилган ферментлар иштирокида юз бериши тан олинди. Бу ердан шундай хулоса килиш мумкинки, онадан энди тугилган организмда ошкозон-ичак трактининг бушликларида содир буладиган овкат хазм килиш жараёни жуда паст булиб, озик моддаларнинг гидролизланишини мембранада овкат хазм килиш хисобидан булади. Эмизакли организмлар ингичка ичакда химуснинг овкат хазм булишидаги бундай иштироки классик физиологиядан хам маълум эди. Хакикатдан хам, сут билан озикланишнинг дастлабки даврида ингичка ичак бушлигининг овкат хазм килишда иштирок килишига кайта эхтиёж йук. Чунки бу вактда полимер холидаги озик моддалар истеъмол килинмайди.
А.М.Уголев, К.Р.Рахимов уз тадкикотларида ичак бушликларидан ташкари мембранада овкат хазм булиши хам онтогенезнинг бошлангич даврларида кучли узгаришларга учрашини яккол курсатди.
Кундан-кун улгайиб бораётган организм ингичка ичагининг тукли жиягида даставвал ферментлар спектри кучли узгаради, баъзи ферментлар фаоллиги кескин камайса, иккинчи бир хиллариники кучайиб кетади ва хоказо. Масалан, к4аламуш болаларида утказилган тажрибалар шуни курсатдики, уларнинг ичагидаги β-галактозидаза ферменти (сут шакарини парчаловчи фермент) тугилган пайтда жуда фаол булиб, 15 кундан 20 кунгача кескин пасайиб кетади, бир вактнинг узида инвертаза ферментининг фаоллиги етзлик билан ошади. Бу ходиса шундай шарх килинадики, каламуш болалари бу даврга келиб аралаш овкат ейишга ута бошлайди, бунинг учун уларнинг ичагида шунга мос ферментлар мавжуд булиши керак. Истеъмол килинадиган озик моддалари билан ингичка ичак юзасидаги тегишли ферментлар уртасидаги бундай богланиш албатта генетик йул билан юзага келган ва у хар бир сут эмизувчи вакилида маълум даражада урин тутади. Ингичка ичак юзасидаги ферментлар каторининг кандай булиши овкатнинг таркиби билан белгиланиши ва богланишининг ривожланиши хайвонлар устида куйилган тажрибаларда кенг урганилган. Бу сохадаги тегишли маълумотларни А.М.Уголев, К.Р.Рахимовнинг капитал асарларидан териб олса булади. Бу ерда мисол тарикасида шуни кайд киламизки, Калифорнияда яшайдиган денгиз шерларининг сутида лактоза булмайди, шунинг учун хам унинг боласи ингичка ичагида β-галактозидаза йук (Уголев ва бошкалар, 1974). Онтогенезнинг дастлабки даврларида бу холатни хисобга олиш ва унинг механизмларини батафсил урганиш овкат хазм булиши ва овкатланишни тугри ташкил килишда албатта мухим.


Download 113.5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling