Inklyuziv ta’lim insonparvarlikka asoslangan ta’lim
Download 411.25 Kb. Pdf ko'rish
|
Untitled.FR11 (2)
|
Key words and concepts: preschool children with
intellectual disabilities, education, process, speech therapist, parent, partnership, tasks, active participation. rivojlantirishda logoped va ota-onalar hamkorligi bilan belgila- nadi. Ta’limning birinchi davrida tilning leksik-grammatik vosi- talarini shakllantirish va ravon nutqni rivojlantirishga doir ki- chik guruhdagi umumiy mashg'ulotlar haftasiga besh marta o'tkaziladi. Tovushni talaffuz qilishga doir ishlar har bir bola bilan alohida-alohida o'tkaziladi. Ta'limning ikkinchi davrida bolalarning nutqi yaxshilanib boradi, tilning leksik-grammatik vcsitalarini shakllantirish va ravon nutqni rnvojlantirishga doir umumiy mashg'ulotlar haftasiga 5 marta o'tkaziladi. Ta'limning uchinchi davrida e’tibor bolalarning ravon nutqlarini mustaqil rivojlantirishga qaratiladi, faqat aytilgan tovushlarni mustah- kamlash emas, balki bolalarning tovushni tahlil va sintez qilish- ni egallab olishlari bo'yicha ishlar ham faollashtiriladi. Bunday umumiy ishlar haftasiga 6 marta o'tkaziladi, ya'ni 4 marta til ning leksik-grammatik vositalarini shakllantirish va ravon nutq ni rivojlantirishga doir, 2 marta tovushni to'g'ri talaffuz qilishni shakllantirishga doir. Logopedning ota-onalar bilan hamkorlikdagi ishi butun pe dagogik jarayonning ajralmas qismi bo'lib, birinchi navbatda avgustning oxiri yoki sentyabrning boshida ota-onalar majlisi o'tkaziladi. Bu majlisda bog'cha mudirasi ota-onalarni muas- sasa tuzilishi, ish mazmuni va vazifaiari bilan, bolalar bog'cha- sidagi kun tartibi va qoidalar bilan tanishtiradi. Ikkinchi majlisni har bir logoped o'z guruhida oktyabr oyi- Maxsus ta’lim da o'tkazadi. Ushbu majlisning maqsadi ota-onalarni bolalarni tekshirish nalijasida olingan ma'lumotlar bilan tanishtirishdir. Bunda logoped har bir bolaning nutqiy va umumiy rivojla- nishini atroflicha ta’riflaydi. Ota-onalarga bolalarning nutqiy rivojlanishlaridagi asosiy kamchilikiarni tushunarli qilib yoritib berish, ularning normadan orqada qolish darajasini va ushbu nuqsqnni bartaraf etishda hamkoriikning muhimligi alqhida ta'kidlanadi. Uchinchi ota-onaiar majlisi yanvar oyida o'tkaziiadi. Unda yarim yillik ish natijalari aytilib, keyingi tuzatish ishlari yo'nalishi belgilab olinadi. Har bir bolaning nutqiy va umumiy rivojlanishi, boialardagi ijobiy dinamika, shuningdek, mashg'ulot davomida uchragan qiyinchilikiar ta’riflanadi. Oxirgi ota-onalar majlisi may oyida o'tkaziiadi. Unda yil davomida bajarilgan ishlar yakunlanadi va o'tilgan materialni mustahkamlash bo'yicha tavsiyalar beriladi. Logoped ota-ona larni bolani ommaviy maktabda, nutq maktabida ta’lim olishi yoki zarurat bo'lsa, bog'chaning maxsus guruhida qayta bo'li- shi haqidagi komissiyaning qarori bilan tanishtiradi. Komis- siyaning qarori to'liq asoslanadi. Muassasada yil davomida ota-onalar logoped va tarbiyachi tomonidan bola nutqining ri vojlanishi, nutq anomaliyalarining xilma-xil turlari, bu muammo bo'yicha ommabop adabiyotlar ro'yxati kabi masalalar bilan tanishtirib boriladi. Aqli zaif bolalarga mo'ljallangan maktabgacha tarbiya muassasalari anomal bolalarga ta'lim va tarbiya berishning umumiy tizimida asosiy bo'g'in bo'lib hisoblanadi, qaysiki u nuqsonning keyingi rivojlanishi oldini oladi. Ota-onalarning farzandlari tarbiyasidagi ishtirokini faollashtirish maqsadidan kelib chiqqan holda jarayon oldiga quyidagi vazifalar qo'yiladi: -ota-onalarda aqli zaif bolalar ta'lim-tarbiyasining maqsadi haqida to'g'ri tushuncha hosil qiiish; -ota-onalarning o'z farzandlari xususiyatlari, imkoniyatlari hamda ular bilan olib boriluvchi pedagogikjarayon yo'naiishlari haqida bilimlarini kengaytirish, ularni korreksion ishlarning usul va yo'llari bilan tanishtirish; - uy sharoitida olib borilishi mumkin bo'lgan mashg'ulotlar- ni tashkil etish va o'tkazishning dastlabki ko'nikmalarini shakl lantirish. Ota-onalar bilan olib boriluvchi ishning tashkiliy shakllari bolalarni tarbiyalash jarayonida katta ahamiyatga ega. Tur- :!-tuman tadbirlarning tashkil etilishi ota-onaiarning nafaqat •arzandlari tarbiyasidagi mas’uliyatlarining kuchayishiga, balki boshqa sust ota-onalarda ham faollikning yuzaga keiishiga im- kon yaratadi. “Ochiq eshiklar kuni”, turli bayram tadbirlarining asosiy maqsadi ota-onalarga maxsus ta'lim jarayonida erishil- gan yutuqlarni ko'rsatish orqali ularni hamkorlikka jalb qiiish, 'arzandlarining uyda bo'lgan vaqtlarida ularga e'tiborni ku- chaytirish lozimligi haqida o'ylab ko'rishiga undaydi. Ularning ounday tadbirlarda ishtirok etishi farzandlariga bo'lgan ishonch va e'tiboriarining kuchayishiga turtki bo'ladi. Aqli zaif bolalarning atrofdagi odamlar bilan muloqotida sab iyva jiddiy qiyinchilikiar ko'rinadi. Bu turkumdagi bolaiarda •’•utq rivojlanishining xususiyatlari hisoblangan lug'at zahirasi- - ng kambag'alligi va farqlanishi, fe’l lug'atining yetishmasligi, - c bildirishning o'ziga xosligi vaxlit muloqotni amalga oshirish- ca halaqit beradi, bu qiyinchilikiar oqibatida muloqotga talab casayib ketadi, aloqa yo'llarining shakllanmaganligi (dialogli .a monlogli nutq), xulqning xususiyatlari, ya'ni munosabatda -an fa atla r bo'lmasligi, muloqot vaziyatida mo'ljalga olishni -ocaiamasligi, negativizm kuzatilishiga olib keladi [3,115-b]. Shu sababli psixologik tadqiqotlarda foydalanishdagi metodi- csxologiyasida eksperimental metbdikalarni ishlab chiqish va sinovdan o'tkazish psixologlar va pedagoglarning asosiy va- zifasidir. Maxsus ta’lim-tarbiya jarayonida ota-onalarning facl ishtirokini ta’minlash jarayonida quyidagi ishlarga ham alohida ahamiyat qaratiladi: -so'rovn om a , suhbat, maslahatlaruyushtiriladi; - har bir guruhning kiraverishidagi burchagiga anonim mu loqot qutisi o'rnatiladi; - ota-onalar kengashi ko'magida ota-onaiar uchun semi nar, treninglar tashkil etiladi; - milliy va xorij kinoustalari tomonidan yaratilgan nogiron- lar haqidagi filmlar namoyish etiladi. Tadbirlarda pedagogik jamoada faoliyat yuritayotgan ilg'or logoped xodimlarning ish tajribasiga tayaniladi. Maslahat- iarga muassasaning tibbiyot xodimlari ham jalb qiiinadi. Uy sharoiti bola lug'at boyiigining kengayishi, so'ziashuv nutqi, talaffuz hamda eshitish malakalarining shakilanishi, bilim va tushunchalarning rivojlanishi uchun turli-tuman tabiiy holatlar- ni yuzaga keltiradi. Bu davrga kelib bolalar asosan o'yin bilan mashg'ul bo'lsalar-da, asta-sekin ular yaratuvchilikka yo'nalti- rilgan faoliyat turiariga qiziqib boradilar. Ota-onalar uchun uy sharoitida farzandlari bilan olib borishlari mumkin bo'lgan rejali mashg'ulotlartizimi yaratiladi vataqdim etiladi. Tavsiyaetilgan barcha mashg'ulotlarsoddalashtirilgan holda, bolalarning rivoj- lanish xususiyatlari hamda kattalarning imkoniyatlaridan kelib chiqqan holda ishlab chiqiladi. Shu bilan birga mashg'ulotlar- ning bolaning erishgan yutuqlariga ko'ra biroz soddaiashtiril- gan yoki murakkabiashtirilgan holda qo'llanishiga ham alohida e'tibor qaratiladi. Shuningdek, ota-onalar uchun uy sharoitida farzandlari bilan olib boradigan mashg'ulotlarni o'tkazish bo'yi cha pedagogik tavsiyalar ishlab chiqiladi. Mashg'ulotlar o'tish- dan aw al ushbu tavsiyalarni inobatga olgan holda quyidagi ishlar amalga oshiriiadi: - har bir ota-onaga logoped bilan hamkorlikda farzandi uchun rivojlantirish (6 oy yoki 1 yilga) dasturi tuzib chiqiiadi; - ota-onaiarning har bir mashg'ulotni puxta o'ylangan reja acosida olib borish (ya'ni mashg'ulotlar uchun umumiy daftar tutib, unga bajariladigan ishlarni yozib borish) lariga e ’tibor qa ratiladi; - har bir faoliyatni aw al ota-onalarning o'zlari bajarib ko'radilar; - mashg'ulot uchun kerakli ashyo vaqurollar avvaldan ho- ziriab qo'yiladi; - mashg'ulot davomida qo'llaniluvchi so'z.va jumlalar tab- lichkalarga oidindan yozib tayyorlab qo'yiladi (yozuvlar bosma harflarda markerdayoziladi): ^ Ota-onalarga mashg'ulot davomida farzandlaridan ay- tilganlarni takrorlab borishni so'rashjari hamda uning har bir bajargan va erishgan yutuqlarini rag'batlantirishlari. tushuntiri- ladi (chunki bolaning har bir.bajargan Jshiga-kattalar tomoni dan "Barakalla” , "Juda yaxshi” bahosining berib borilishi uning mustaqil faoliyatida muhim ahamiyat kasbatadi va boshlagan ishini nihoyasiga yetkazish ishtiyoqini uyg'otadi). Ota-onalarga farzandlarining rivojlanishida ayrim muam- moiar borligi sababli dastlabki paytlarda qiyinchilik sezishlari mumkinligi, shunga qaramay, shug'ullanishni davom ettirish lozimligi, mashg'ulotlarga og'rinmay, sabr bilan yondashilsa, bolaning rivojida, albatta, o'zgarishlar yuz berishi kabilar uq- tiriladi. Ota-onaiarga oila sharoitida tashkil etiluvehi mashg'ulotlar- da asosiy e'tibor farzandlarining nutqiy, shuningdek, umumiy rivojlanishiga qo'yilgan talablarning yechimiga qaratilishi yet- kaziladi. O'tkaziluvchi har bir mashg'ulotlarga ta'limiy, tarbiya- viy va korreksion-rivojlantiruvchi vazifalar' qo'yilishi, ularning o'zaro bog'liq holda hal etib borilishi tushuntiriladi. Mashg'uiot- larning bunday tashkil etilishi bolalarning nutqiy, shuningdek. g Download 411.25 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|