Innovatsion iqtisodiyot rivojlanishining xalqaro modellari va tajribalari

Amerika qo`shma shtatlarida innovatsion faoliyatni boshqarish xususiyatlari.

AQSHda innovatsion faoliyatni boshqaruvchi davlat organlariga quyidagilar kiradi:

• 
  Amerika ilmiy fondi (fundamental tadqiqotlarni boshqaradi);
  
• 
  Amerika ilmiy kengashi (sanoat, universiteti);
  
• 
  Milliy kosmik agentligi (NASA);
  
• 
  Milliy standartlar byurosi;
  
• 
  Sog’liqni saqlashning milliy instituti;
  
• 
  Mudofa ministrligi;
  
• 
  Sanoat tadqiqotlarining milliy markazi,
  
• 
  Milliy fanlar akademiyasi;
  
• 
  Milliy texnik akademiya;
  
• 
  Fan rivojlanishini qo`llab quvvatlovchi Amerika assotsiatsiyasi.
  

Oxirgi to`rtta tuzilishlarning moliyalashtirish manbai turlicha bo`lsada, qolganlari faqat federal byudjetdan moliyalashtiriladi.

Fan talab juda katta bo`lgan va samarali tadqiqotlarni davlat ularning murakkabligini, xarajatlar va tavakkalchilik darajasi yuqori bo`lgani va kuchli xalqaro raqabotchilikni hisobga olib to`la o`z hisobidan moliyalashtiradi.

Milliy ilmiy fondning ma`lumotlariga asosan hozirgi davrda ilmiy texnik taraqqiyotda kichik biznes ilmiy tekshirish ishlarining o`rni kuchayib bormoqda.

Kichik va o`rta biznes firmalari oxirgi o`n yillikda yirik korporatsiyalarga nisbatan o`rtacha bir kishiga 2,5 marta ko`p ixtirolar yaratilgan.

Boshqa texnologik rivojlangan davlatlar kabi AQSHda ham venchur firmalar, «spin-off» firmalar (oliy o`quv yurtlari, mustaqil institut, davlat tadqiqot markazlari va yirik korporatsiyalarning maxsus laboratoriyalaridan ajralib chiqqan firmalar) va investitsion firmalar faoliyat ko`rsatib bormoqda. Davlat faol ravishda «spin-off» firmalarni yirik notijorat ilmiy markazlar, universitetlar tomonidan subsidiyalashtirilib bormoqda. Bundan tashqari «spin-off» firmalari orqali ilmiy yutuqlarni tarqatish maqsadida, mamlakatda milliy ilmiy fond tomonidan moliyalashtiriladigan bir qator innovatsion fondlar faoliyat ko`rsatmoqda.

Bu erda, o`zlarining «spin-off» firmalarini tashkil etuvchi xohlovchilar (asosan universitet o`qituvchilari va studentlari) kurs o`qishida. Kursning maqsadi-kichik firmalarni tuzish jarayonini engillashtirishdan iborat.

Bu erda, yana qo`shimcha qilib tijorat maqsadlar uchun federal hukumatning byudjet hisobiga moliyalashtirilgan tadqiqotlar natijasida olingan patent va ixtirolarni firmalarga bepul sotish tajribasini ko`rsatish mumkin.

Investitsion fondlar faoliyatning asosiy maqsadi kichik innovator firmalarga va yakka ixtirochilarga moliyaviy yordam ko`rsatishdan iboratdir. Kichik firmalarni investitsiyalashda Milliy ilmiy fond muhim o`rin egallaydi, ya`ni ushbu fond investitsion firmalarni kredit bilan ta`minlaydi, balki ularga grantlar ajratadi.

Bunday fondlar qatoriga AQSH energetika vazirligining investitsion fondini kiritish mumkin. Bu fond ham kichik firmalar tomonidan amalga oshirilayotgan ayrim tadqiqot loyihalar kabi, shaxsiy ixtirochilarni subsidiyalash bilan shug’ullanadi.

Innovatsion jarayonlarni to`g’ridan-to`g’ri qo`llab quvvatlashning muhim elementi davlat innovatsion infratuzilmalarini tashkil etishdir. Davlat yangiliklarni tarqatuvchi markazlar va innovatorlarga xizmat ko`rsatuvchi konsul’tativ markazlar tashkil etishi mumkin Davlat innovatsion bozorlarning (davlat matbuotlarida axborot, birja, yarmarka va ko`rgazma) shakllanishini qo`llab quvvatlaydi va o`zi uning agenti sifatida o`zini ko`rsatadi.

Davlat organlari mamlakatda va xorijdagi innovatsion jarayonlarning monitoringini va istiqbolini olib borishi lozim. Bu erda ko`pchilik hollarda ishlab chiqarishga joriy qilish uchun katta samara beruvchi ilg’or texnologiyalarni izlaydi.

AQSHda innovatsion faoliyatni rag’batlantirishda ma`naviy qo`llab quvvatlashga ham katta e`tibor beriladi. Ularning qatoriga quyidagilarni kiritish mumkin: davlat mukofotlari, faxriy unvonlar berish, xo`jalik yuritishning innovatsion usullarini targ’ibot qilish, davlat arboblarining ilg’or innovatsion korxonalarga tashrif buyurishi, ilmiy - texnika intellegentsiya namoyondalarining muhim davlat tadbirlarida ishtirok etishi va h.k.

Boshqarishning bilvosita yo`llariga birinchi navbatda soliq bo`yicha imtiyozlarni kiritish mumkin: foydaning soliqga tortiladigan qismini kamaytirish, soliq stavkalarini kamaytirish.

AQSHda boshqaruv qarorlarini istiqbollashga, optimallashtirishga va standartizatsiyalashga, innovatsion loyihalarning davlat ekspertizasiga, innovatsiyalarning davlat statistikasiga katta e`tibor beriladi.