Innovatsiyalar vazirligi jizzax politexnika instituti

BKGning asosiy tavsiyalari:
1. «Sog’in sigirlar»dan tushgan daromadlarning ortiqcha qismi tanlangan «yovvoyi mushuklar»ni rivojlantirish va rivojlanayotgan «yulduz»larni tarbiyalashga sarflanishi kerak. O’zoq muddatli maqsadlar «yulduzlar»ning pozitsiyalarini mustahkamlash va «yovvoyi mushuklarni» «yulduzlar»ga aylantirishdan iborat bo’lib, bu kompaniya portfelining jalb qiluvchanligini yanada kuchaytiradi.
2. O’zoq muddatli istiqbollari zaif yoki mavxum bo’lgan «yovvoyi mushuklar»ni shunday yechintirish kerakki, kompaniyadagi moliyaviy resurslarga bo’lgan talabning kamayishiga erishish lozim.
3. Tarmoqdagi o’rta korxonalar «kuchuk»larga aylanib qolganda kompaniya «xosilni yig’ib olish», «yechintirish» yoki tugatish yordamida sohani tark etishi kerak.
4. Agar kompaniyaga «sog’in sigirlar», «yulduzlar» yoki «yovvoyi mushuklar» yetishmayotgan bo’lsa, u xolda portfelni muvozanatlash uchun yon bosib, «echintirish» kerak bo’ladi. Portfelda kompaniyaning sog’lom o’sishini ta’minlash uchun yetarli miqdorda «yuldo’zlar» va «yovvoyi mushuklar» bo’lishi xamda ularni investitsiyalar bilan ta’minlash uchun «sog’in sigirlar» mavjud bo’lishi kerak.
BKG matritsasining asosiy afzalligi turli o’rta korxonalar uchun moliyaviy mablag’larni oqimlariga qaratilishi va ushbu oqimlardan korporatsiya portfelini optimallashtirish uchun foydalanilishidir. Ammo BKG matritsasida bir qator kamchiliklar ham bor. Bu ikki o’lchamli soddalashtirilgan model bo’lib, bir qator muxim omillarni xisobga olmaydi. Bozorning kichik qismini egallagan biznes ham juda katta daromad keltirishi va kuchli raqobatli pozitsiyani egallashi mumkin. Xuddi shuningdek, o’rta korxonalarning jalb qiluvchanligini belgilovchi yagona omil emas.
Ansoff matrissasi yordamida tahlili
The Ansoff matritsasi strategik rejalashtirish rahbarlar, yuqori darajadagi menejerlar va sotuvchilarga kelajakda o’sish strategiyasini ishlab chiqishda yordam beradigan asos yaratuvchi vosita. Uning nomi berilgan Rus amerikalik Igor Ansoff, kontseptsiyani yaratgan amaliy matematik va biznes menejeri.
O’sish strategiyalari
Ansoff o’zining 1957 yilgi maqolasida ta’rif bergan mahsulot bozori strategiya "mahsulot qatorining qo’shma bayonoti va mahsulotlar bajarishga mo’ljallangan tegishli vazifalar to’plami". U mavjud yoki yangi bozorlarda, mavjud yoki yangi bozorlarda tashkilotni rivojlantirish uchun to’rtta o’sish alternativasini tavsiflaydi. Har bir alternativa tashkilot uchun turli darajadagi xavfni keltirib chiqaradi:
Bozorga kirib borish
Yilda bozorga kirish strategiya, tashkilot mavjud bozorlarda mavjud takliflarini (mahsulot va xizmatlarini) ishlatib o’sishga intiladi. Boshqacha qilib aytganda, uni oshirishga harakat qiladi bozor ulushi joriy bozor ssenariysida. Bu mavjud bozor segmentlarida bozor ulushini oshirishni o’z ichiga oladi. Bunga belgilangan mijozlarga ko’proq mahsulot yoki xizmatlarni sotish yoki mavjud bozorlar ichida yangi xaridorlarni topish orqali erishish mumkin. Bu yerda kompaniya o’z mahsulotlarini hozirgi bozorlarida yanada agressiv reklama va tarqatish orqali sotuvlarini oshirishga intilmoqda.
Bunga quyidagilar erishish mumkin:

• 
  Narxlarning pasayishi;
  
• 
  Targ’ibot va tarqatishni qo’llab-quvvatlashni oshirish;
  
• 
  Xuddi shu bozorda raqibni sotib olish;
  
• 
  Oddiy mahsulotni takomillashtirish;
  

Bu o’sishning eng xavfli variantidir.
Bozorning rivojlanishi
Yilda bozorni rivojlantirish strategiyasiga binoan, firma mavjud takliflaridan foydalangan holda, shuningdek, mahsulot / xizmatlarni minimal darajada rivojlantirib, yangi bozorlarga (geografiya, mamlakatlar va boshqalar) kirib borishga harakat qiladi.
Bunga quyidagilar erishish mumkin:

• 
  Xaridorlarning turli segmentlari;
  
• 
  Oldindan faqat uy xo’jaliklariga sotiladigan tovar uchun sanoat xaridorlari;
  
• 
  Mamlakatning yangi hududlari yoki mintaqalari;
  
• 
  Tashqi bozorlar.
  

Ushbu strategiya muvaffaqiyatli bo’lishi ehtimoli ko’proq:

• 
  Firma noyob mahsulot texnologiyasiga ega, u yangi bozorda o’zlashtirishi mumkin;
  
• 
  Agar u ishlab chiqarishni ko’paytirsa, u miqyosli iqtisodlardan foyda ko’radi;
  
• 
  Yangi bozor tajribasidan ancha farq qilmaydi;
  
• 
  Bozorda xaridorlar o’zlari uchun foydalidir.
  

Ushbu qo’shimcha kvadrant harakati noaniqlikni oshiradi va shu bilan xavfni yanada oshiradi.
Mahsulotni ishlab chiqish
Yilda mahsulotni ishlab chiqish strategiyasiga ko’ra, kompaniya o’sishiga erishish uchun mavjud bozorlariga yo’naltirilgan yangi mahsulot va xizmatlarni yaratishga harakat qiladi, bu esa firmaning mavjud bozorlarida mavjud bo’lgan mahsulot turlarini kengaytirishni o’z ichiga oladi. Ushbu mahsulotlarni quyidagilar orqali olish mumkin:

• 
  Qo’shimcha mahsulotlarni tadqiq etish va rivojlantirishga sarmoyalar;
  
• 
  Birovning mahsulotini ishlab chiqarish huquqlarini olish;
  
• 
  Mahsulotni sotib olish va uni o’z markasi sifatida "nishonlash";
  
• 
  Firmaning tarqatish kanallari yoki brendlariga kirishni talab qiladigan boshqa kompaniyaning egaligi bilan birgalikda rivojlanish.
  

Bu, shuningdek, bir kvadrant harakatidan iborat, shuning uchun bozorga kirib borish xavfli va bozor rivojlanishi bilan o’xshash xavf.
Diversifikatsiya
Yilda diversifikatsiya tashkilot yangi bozorlarga yangi takliflarni kiritish orqali o’z bozor ulushini oshirishga harakat qiladi. Bu eng xavfli strategiya, chunki ham mahsulot, ham bozorni rivojlantirish talab etiladi.
Tegishli diversifikatsiya - mavjud biznesdagi firmalar va yangi mahsulot / bozor maydoni o’rtasida aloqalar va shuning uchun potentsial sinergiya mavjud. Konsentrik diversifikatsiya va (b) vertikal integratsiya.
Bog’liq bo’lmagan diversifikatsiya: boshqacha qilib aytganda, bu konglomerat o’sishi deb ataladi, chunki vujudga kelgan korporatsiya konglomerat, ya’ni bir-biri bilan hech qanday aloqasi bo’lmagan korxonalar to’plamidir. Kompaniyaning hozirgi mahsuloti va bozorlaridan tashqarida biznes ochish yoki sotib olish orqali kompaniyaning o’sishi strategiyasi.
Diversifikatsiya ikki kvadrant harakatidan iborat, shuning uchun o’sishning eng xavfli varianti hisoblanadi.
Foydalanadi
Ansoff matritsasi ularning o’sish variantlarini aniqlash va o’rganishni istagan tashkilotlar uchun foydali vositadir. Xavf kvadrantlar orasida turlicha bo’lishiga qaramay, Diversifikatsiya eng xavfli bo’lganligi bilan, agar tashkilot o’z takliflarini muvaffaqiyatli ravishda bir-biriga bog’liq bo’lmagan bir nechta bozorlarga diversifikatsiya qilsa, demak, uning umumiy xatar portfeli pasaytiriladi, deb ta’kidlash mumkin.
Tanqidlar
O’z-o’zidan ishlatilgan Ansoff matritsasi chalg’itishi mumkin. Bunda raqobatchilarning faoliyati va raqobatchilarning boshqa sohalarga o’tishiga qarshi turish qobiliyati hisobga olinmaydi. Shuningdek, u odatdagidek biznes faoliyatidagi o’zgarishlar bilan bog’liq qiyinchiliklar va xatarlarni hisobga olmaydi. Yangi bozorlarga o’tishga yoki yangi mahsulotlarni (yoki ikkalasini) yaratishga umid qilayotgan tashkilot ularning o’tkazuvchanlik qobiliyatlari, moslashuvchan tuzilmalari va ma’qul tomonlari bor-yo’qligini ko’rib chiqishi kerak.
Mantiqiy barqarorlik muammolari
Ansoff matritsasining mantig’i shubha ostiga qo’yildi. Mantiqiy masalalar yangilik haqidagi talqinlarga tegishli. Agar kimdir yangi mahsulotni firma uchun haqiqatan ham yangi deb hisoblasa, ko’p hollarda yangi mahsulot bir vaqtning o’zida firmani yangi, notanish bozorga olib boradi. Bunday holda, Ansoff kvadrantlaridan biri, diversifikatsiya qilish ortiqcha. Shu bilan bir qatorda, agar yangi mahsulot ishlab chiqaradigan bo’lsa emas majburiy ravishda firmani yangi bozorga olib boradi, shunda yangi mahsulotlarning yangi bozorlarga qo’shilishi har doim ham noma’lum biznesga kirishish ma’nosida diversifikatsiyaga teng kelavermaydi.