Inson har doim atrof-muhitni asosan resurslar manbai sifatida ishlatgan, ammo juda uzoq vaqt davomida uning faoliyati biosferaga sezilarli ta'sir ko'rsatmagan

Atmosferadagi oltingugurt va azot birikmalarining kimyoviy o'zgarishlari
Havoni ifloslantiruvchi moddalar atmosferada kuchli jismoniy va kimyoviy ta'sirga ega. Ushbu jarayonlar ularning tarqalishi bilan birga keladi. Ko'pincha ifloslantiruvchi moddalar qisman yoki to'liq kimyoviy transformatsiyadan keyin cho'kadi va shu bilan ularning agregatsiya holatini o'zgartiradi.
Atmosfera kislotali mikroelementlar (moddalar) bilan kimyoviy reaktsiyalar va fazaviy o'zgarishlarni batafsil ko'rib chiqamiz.
Oltingugurt birikmalarining kimyoviy konversiyalari.
Oltingugurt to'liq bo'lmagan oksidlangan shaklning bir qismidir (uning oksidlanish darajasi 4). Agar oltingugurt birikmalari havoda etarlicha uzoq vaqt mavjud bo'lsa, ular havoda mavjud bo'lgan oksidlovchi moddalar yordamida sulfat kislota yoki sulfatlarga aylanadi.
Avvalo, kislotali yomg'irga nisbatan oltingugurt dioksidining eng muhim moddasini ko'rib chiqing. Oltingugurt dioksidi reaktsiyalari bir hil va bir hil muhitda sodir bo'lishi mumkin.
Bir hil reaktsiyalardan biri oltingugurt dioksidi molekulasining ultrabinafsha diapazoniga nisbatan yaqin ko'rinadigan spektrdagi foton bilan o'zaro ta'siri.
Ushbu jarayon asosiy holatga nisbatan ortiqcha energiyaga ega bo'lgan faollashtirilgan molekulalarni hosil qiladi. Yulduzcha faollashtirilgan holatni anglatadi. "Oddiy" molekulalardan farqli o'laroq, faollashtirilgan oltingugurt dioksidi molekulalari havoda etarli miqdordagi molekulyar kislorod bilan kimyoviy reaksiyaga kirishishi mumkin.
Buning natijasida hosil триоксидbo'lgan oltingugurt trioksidi atmosfera suvi bilan o'zaro ta'sirlashganda juda tez oltingugurt kislotasiga aylanadi, shunda normal atmosfera sharoitida триоксидoltingugurt trioksidi havoda sezilarli darajada bo'lmaydi. Bir hil muhitda oltingugurt dioksidi atom kislorodi bilan o'zaro ta'sir qilishi va oltingugurt trioksidini hosil qilishi mumkin.
Ushbu reaktsiya azot dioksidining nisbatan yuqori konsentratsiyasi bo'lgan muhitda sodir bo'ladi, u yorug'lik ta'sirida atom kislorodini ham ishlab chiqaradi.
So'nggi yillarda atmosferada oltingugurt dioksidini konvertatsiya qilish uchun yuqorida tavsiflangan mexanizmlar muhim ahamiyatga ega emasligi ko'rsatildi, chunki reaktsiyalar asosan erkin radikallar ishtirokida sodir bo'ladi. Fotokimyoviy jarayonlar natijasida hosil bo'lgan erkin radikallar parallel bo'lmagan elektronni o'z ichiga oladi, bu ularni yanada reaktiv qiladi. Ushbu reaktsiyalardan biri quyidagicha.
Reaksiya sulfat kislota molekulalarini hosil qiladi, ular havoda yoki aerozol zarralari yuzasida tez kondensatsiyalanadi.
Oltingugurt dioksidining konversiyasi heterojen muhitda ham sodir bo'lishi mumkin. Geterogen transformatsiya deganda biz gaz fazasida emas, balki atmosferadagi zarralar tomchilarida yoki yuzasida sodir bo'ladigan kimyoviy reaktsiyani tushunamiz.
Atmosferada oltingugurt dioksididan tashqari, boshqa tabiiy oltingugurt birikmalarining katta miqdori mavjud bo'lib, ular oxir-oqibat sulfat kislotaga oksidlanadi. Fotokimyo natijasida hosil bo'lgan erkin radikallar va atomlar ularning o'zgarishida muhim rol o'ynaydi. Oxirgi mahsulotlar kislotalarning antropogen cho'kishida rol o'ynaydi.
Azot birikmalarining kimyoviy konversiyalari.
Chiqindilarda eng ko'p uchraydigan azot birikmasi azot oksidi bo'lib , u atmosfera kislorodi bilan birlashganda azot dioksidini hosil qiladi. Ikkinchisi gidroksid radikal bilan reaksiyaga kirishadi va nitrat kislotaga aylanadi.
Shu tarzda olingan nitrat kislota uzoq vaqt gaz holatida qolishi mumkin, chunki u yomon kondensatsiyalanadi. Boshqacha qilib aytganda: nitrat kislota oltingugurtga qaraganda uchuvchanroq. Nitrat kislota bug'lari bulut tomchilari, yog'ingarchilik yoki aerozol zarralari tomonidan so'rilishi mumkin.