Institutlari
Ichakni EZOO o’tkazishga tayyorlash
Download 3.88 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- 2. Ozuqa aralashmalarining optimal tarkibini tanlash.
- 5. Ichakning hazm qilish va so’rish qobiliyatini tiklanganligini aniqlash (test usuli).
- Enteral zond orqali ozuqalantirishning (EZOO) uslubi.
- Xos arteriya orqali davomli kateter muolajasi
- Porta (qopqa, darvoza) venasiga qo’yilgan kateter orqali muolaja
- Peritonitning ayrim turlari. Sil peritoniti
- Ginekologik peritonitlar
- Spetsifik pelvioperitonit
- TAVSIYA ETILGAN ADABIYOTLAR
1. Ichakni EZOO o’tkazishga tayyorlash. O’tkir peritonitda bo’ladigan barqaror ichak parezi, patologik jarayonning kechishini og’irlashtiradi va ichak bo’shlig’ida katta miqdordagi toksik moddalar, gaz yig’ilishi hisobiga uni chuqurlashtiradi, intoksikatsiya darajasini oshiradi. Bu esa, o’z navbatida me’da – ichak traktida yig’ilgan toksik moddalarni ochiq, yopiq yoki aralash dekompressiya usullari orqali evakuatsiya qilish (olib tashlash) ning turli xil usullaridan foydalanishni taqozo etadi. Ulardan bugungi kunda eng afzali va qulayi, klinikamizda taklif etilgan ikki kanalli (D-12 mm) zondni, operatsiya vaqtida ichakka og’iz orqali kiritish (intubatsiya), hamda shu zond orqali aktiv
569
aspiratsiyani qo’llab me’da va ichak bo’shlig’idagi katta miqdordagi toksik moddalar, gazlarni olib tashlash maqsadga muvofiq bo’ladi. Operatsiya jarayonida bu yo’g’on zondni qo’llash, uning tarkibini yaxshilab bo’shatishga – ichak dekompressiyasi (ID) imkon berib, zarurat bo’lganda birvarakayiga ichakni yuvishga sharoit yaratadi. Bu amal bajarilib bo’lgach zond olib tashlanib, amaliyotdan keyingi ilk davrda shu amallarni bajarish maqsadida, ingichkaroq (D-8 mm)
original konstruktsiyadagi (AC №1174031) ikki kanalli zond burun orqali (transnazal) kiritiladi. Bu zond amaliyotdan keyingi ilk davrda ID ni va ichak lavajini (IL), zarurat bo’lganda esa ko’rsatmalar bo’yicha EZOO o’tkazishga imkon beradi (120-rasm).
120-rasm. Dekompressiya uchun ichaklarni intubatsiya qilish.
Yo’g’on ichakni esa transanal kiritilgan (intubatsiya) bir kanalli oddiy zondni taloq burchagigacha surib, shu orqali dekompressiya o’tkaziladi. Paralitik ichak tutilishini bartaraf etish uchun intraoperatsion va amaliyotdan keyingi ilk davrdagi ID dan tashqari, bemorda ichak harakati aktivligini oshirish uchun dori-darmonlar qo’llaniladi (prednizolon, tserukal, 570
ubretid, ornid va b.), hamda peritonitning og’ir hollarida, mikroso’rg’ich yordamida doimiy me’da va ichak tarkibidagi suyuqliklar tortib olinib, doimiy aktiv aspiratsiya davom ettiriladi. Me’da ichak yo’li passajini yaxshilash, peritonitli bemorlarda suv-elektrolit muvozanatini qo’shimcha korrektsiya qilish uchun, elektrolit tarkibi bo’yicha ingichka ichak ximusiga monand tuzli eritmalar bilan IL o’tkaziladi. Ichak lavaji uchun eritma tarkibi qo’yidagicha: Na + – 220 mg/l, K + – 79 mg/l, Ca 2+ – 40 mg/l Cl - – 420 mg/l. IL operatsiya o’tishi bilan dastlabki sutkalarda 1500 ml tuzli eritmani zondning kichik kanali orqali 4 seriyada kiritish, hamda 30 daqiqali ekspozitsiya qilinib, aspiratsiya qilinadi. ID va IL ning samaradorligi bemorlar umumiy ahvolining yaxshilanishi, qorinning dam bo’lmasligi va og’riqning yo’qolishi, ichak peristaltik harakatlarining paydo bo’lishi, intoksikatsiya darajasining pasayishi, periferik va markaziy gemodinamikaning yaxshilanishi, qonning asosiy klinik va biokimyoviy ko’rsatkichlarining tiklanishiga qarab baholanadi. Shunday qilib, me’da ichak yo’li dekompressiyasining eng optimal varianti maxsus zondlardan foydalanib nazointestinal intubatsiya ekanligini tan olmoq lozim. Operatsiya vaqtida ichaklarni bo’shatish qorin bo’shlig’idagi bajariladigan jarayonni osonlashtiradi va operatsiya jarohatini kamaytiradi. Nazointestinal intubatsiya operatsiyadan keyingi ilk davrda toksik ichak suyuqligini to’liq olib tashlashga imkon beradi, bu ichak aktivligining tiklanishiga bevosita yordam beradi, ichak devori qon aylanishini, mikrotsirkulyatsiyani yaxshilaydi. Bundan tashqari, bu usulni qo’llash bitishmalar hosil bo’lishini oldini oladi, ichaklararo anastomozlar choklarining bitishiga sharoit yaratib, chok etishmovchiligi va ichak eventeratsiyasi kabi asoratlarning kelib chiqishini bartaraf etadi. ID bilan IL ni qo’shib qo’llash, 571
nafaqat me’da-ichak yo’li suyuqligi passajini ta’minlaydi va suv-elektrolit muvozanatini qo’shimcha ravishda tiklaydi, balki kompleks davolashga EZOO ni qo’shishga zamin hozirlaydi.
doimiyligini inobatga olgan holda, qisman ishlov berilgan ozuqa moddalarini tanlash maqsadga muvofiq bo’lar edi. Shularni inobatga olib, o’tkir peritonitli bemorlarda EZOO uchun ovqat aralashmalariga qo’yiladigan talablar quyidagicha bo’ladi:
enteral muhit tarkibining doimiyligi,
ingredientlarni oldindan gidrolizlangan bo’lishi,
osmotik bosimning so’rilishga mos bo’lishi (300-500 mosm. atrofida),
energetik qimmatining yuqori darajada bo’lishi. Ushbu talablarga, bugungi kunda ishlab chiqarilayotgan muvozanatlangan polielementli ozuqa moddalari misol bo’la oladi (121-rasm).
121-rasm. EZOO uchun muvozanatlangan polielementli ozuqa moddalari. 572
3. EZOO ni texnik vositalari bilan ta’minlashda ozuqa moddalari-ni ichakka etkazishda xizmat qiladigan: turli konstruktsiyadagi zondlar, rezervuarlar va rolikli nasoslar tushuniladi (122-rasm).
122-rasm. EZOO uchun ishlatiladigan texnik vositalardan namunalar. 4. Ozuqa moddalarini aralashmalarini etkazish usuli bo’lib Sh.I. Karimov hammualliflari bilan 1985 yilda tavsiya etgan original konstruktsiyali ikki kanalli nazointestinal zond xizmat qiladi (123-rasm).
573
123-rasm. ID, IL va EEOO uchun ishlatiladigan zond tuzilishi. 1, 4 - aspiratsiya uchun xizmat qiluvchi yon teshiklari, 3 - test sinama va EZOO o’tkazish uchun kanal, 5 - ozuqani etkazuvchi teshik. 5. Ichakning hazm qilish va so’rish qobiliyatini tiklanganligini aniqlash (test usuli). Ichakning hazm qilish va so’rish faoliyatini tiklanganligini aniqlashda test sinamasining natijalariga ko’ra baho beriladi. Uning mohiyati quyidagicha: Operatsiyadan keyingi ilk davrning ikkinchi sutkasidan boshlab bemorda 1 soat mobaynida ichak suyuqligini nazointestinal zondning aspiratsion kanali orqali aktiv aspiratsiya o’tkaziladi. Shundan so’ng, zondning kichik kanali orqali 100 ml tuzli ozuqa aralashmasi tomchilab (minutiga 60 tomchi) kiritiladi va 30 daqiqa mobaynida ekspozitsiya qilinadi. So’ngra darajalangan idishga aktiv aspiratsiya qilinadi va olingan suyuqlik miqdor va sifat jihatidan tekshiriladi. Agarda tekshirish natijalari (miqdor va sifat tarkibi) kiritilgan ozuqa moddasining 55% dan ko’prog’ini tashkil qilsa, test sinamasi manfiy deb hisoblanib zond ID va IL uchun ishlashni davom ettiradi. Agarda aspiratsiya qilingan suyuqlik 55% dan kamni tashkil etsa, test sinamasi musbat topilib, zond EZOO tartibida ishlaydi.
574
Enteral zond orqali ozuqalantirishning (EZOO) uslubi. Tajribalarimiz shuni ko’rsatdiki, o’tkir peritonitli bemorlarda test sinamalarini o’tkazish natijalari operatsiyadan keyin 3-sutkada nafaqat ichak xarakati aktivligini, balki uning hazm qilish va so’rish qobiliyatining ham tiklanganini ko’rsatdi. Ichakning birinchi tuzli ozuqa moddalariga nisbatan so’rish faoliyatining tiklanishi, bosqichli EZOO o’tkazishning ma’qulligini ko’rsatdi (124-rasm).
124-rasm. EZOO uchun ichak intubatsiyasi.
Bu avvaliga tuzli ozuqa moddalari aralashmasi (operatsiyadan keyingi 3- sutkada), so’ngra
esa yuqorida keltirilgan muvozanatlangan ozuqa aralashmalaridan (4, 5 va 6-sutkalar) foydlanib, keyinchalik esa, 6, 7-sutkalarda zondni olib tashlab va oral (og’iz orqali) ovqatlantrishga o’tishni ko’zda tutadi. Tekshirishlarning natijalari peritonitni kompleks davolashda mos ravishdagi ID, IL va EZOO bilan birga olib borilsa, gomeostaz buzilishlarining birmuncha barvaqt tiklanishiga, me’da va ichak faoliyatlarining erta izga tushishiga, operatsiyadan keyingi asoratlar va o’lim darajasini keskin kamaytirishga imkon beradi. 575
Olib borilayotgan muolajalar samaradorligini yanada kuchaytirishda xos arteriyaga kateter qo’yib, u orqali uzoq davom etadigan (davomli) muolaja o’tkazish va porta venasiga kateter o’rnatib muolajalar o’tkazish maqsadga muvofiq bo’ladi. Xos arteriya orqali davomli kateter muolajasi (XAODKM). Bu muolaja usuli o’tkir tarqalgan peritonitli bemorlarda keng tarqalgan bo’lib, odatda kateter yuqori mezenterial arteriyaga qo’yilib, u orqali XAODKM o’tkaziladi. Bu usuldan anchagina mualliflar (Sh.I. Karimov hammualliflari bilan, 1986, O.B. Kuntsaliev, 1988, V.I. Garkusha, 1993, A.A. Asrorov, 1996, B.D. Bobojonov, O.R. Teshaev, 2002) muvaffaqiyat bilan foydalanganlar. Ular quyidagi maqsadlarni ko’zda tutishgan:
Yallig’lanish o’chog’ida dori vositalarining yuqori kontsentratsiyalarini vujudga keltirish,
Ichak harakatlarini tiklanish jarayonini tezlashtirish.
Jigar va buyrak etishmovchiligining boshlang’ich bosqichlarini profilaktika qilish va tugatish (125-rasm).
125-rasm. XAODKM da tomirlarning sxematik tasviri.
576
Porta (qopqa, darvoza) venasiga qo’yilgan kateter orqali muolaja (PVQKOM) usulidan ham, keyingi yillarda o’tkir yiringli peritonitli bemorlarda anchagina mualliflar (B.V. Petrovskiy, 1986, A.P. Sedov, 1989, Sh.I. Karimov, A.A.Asrorov, 1996) muvaffaqiyatli foydalanganlar (126- rasm, a va b).
a
b 126-rasm. Kindik venasini bujlash va kateter orqali muolaja.
O’tkir tarqalgan peritonitning og’ir turlari bo’lgan bemorlarda yuqorida ko’rsatib o’tilgan muolajalardan tashqari, organizmni detoksikatsiya qilish uchun quyidagi ekstrakorporal detoksikatsiya usullaridan foydalanish mumkin: enterosorbtsiya, ko’krak limfatik yo’lini drenajlash, limfosorbtsiya, UFO, plazmaferez, ksenosorbtsiya va GBO. O’tkir peritonitda prognoz ko’p jihatdan peritonitni chaqirgan asosiy kasallik tabiatiga, operatsiyaning o’z vaqtida bajarilganiga, olib boriladigan muolajaning muvofiqligiga bog’liq.
Sil peritoniti ko’pchilik hollarda gematogen yo’l bilan ekstraabdominal manbalardan (o’pka, limfatik tugunlar), shuningdek sil bilan zararlangan qorin 577
bo’shlig’i a’zolari va mezenterial limfatik tugunlar orqali rivojlanadi. Sil peritonitining klinik kechishi o’tkir, o’rtacha o’tkir yoki surunkali bo’lishi mumkin, uning so’nggi turi amaliyotda ko’proq uchraydi. Ekssudativ, kazeoz- yarali (soxta o’smali) va fibroz turlari bilan farqlanadi. Jarayon turiga ko’ra klinik ko’rinishida asta-sekin ko’payuvchi astsit, qisman yoki to’liq ichak tutilishi yoki tarqalgan peritonitning belgilari ustivorlik qiladi. Diagnostikasida: anamnez (o’tkazilgan sil), tuberkulinga sezuvchanlikning ortishi, laparoskopiya usulini qo’llash kata yordam beradi. Davolash: odatda, sil jarayonini, hozirgi zamon davolash tamoyillarini hisobga olgan holda dori-darmonlar bilan, tarqalgan peritonit yoki o’tkir ichak tutilishi belgilari paydo bo’lganda esa xirurgik yo’l bilan davolanadi.
qilinadi. Nospetsifik peritonit bachadon ortiqlarining yallig’li o’smasi, parametriy abstsessi, tuxumdonning yiringlangan kistasi qorin bo’shlig’iga yorilganda paydo bo’ladi. Diagnostika: tug’ruqdan keyingi davrda va kasalxonadan tashqari holatda qilingan septik abortdan keyin, infektsiya (metroendometrit, metrotromboflebit) bachadondan limfogen yoki gematogen yo’llar orqali rivojlanadigan ginekologik peritonitlar eng ko’p qiyinchilikka sabab bo’ladi. Peritonitning paydo bo’lishini yana bir ehtimoliy sababi – bachadon va qinning jarohatlari (bachadon perforatsiyasi yoki yirtilishi, ochiq jarohati va b.), mikrofloraning qorin bo’shlig’iga tushishi hisoblanadi. Bunda yallig’lanish jarayoni kichik chanoq bo’shlig’ini qamrab olgach, pelvioperitonit deb atalgan kasallikni chaqirishi va qorin pardasining katta qismiga o’tishi oqibatida tarqalgan peritonit kelib chiqishi mumkin. Ginekologik tarqalgan peritonit, infektsiyaning boshqa ko’p uchraydigan joylaridagi peritonit kabi kechadi. Pelvioperitonit nisbatan xavfsiz kechadi. Kasallikning boshlanishidagi qorin pastidagi simillagan og’riqlar, oldingi qorin devorining taranglashishi, yuqori xarorat jadal antibiotikoterapiya ta’siri ostida bir vaqt o’tgach kamayadi, ekssudat so’rilishga moyil bo’ladi, sog’ayish boshlanadi. Pelvioperitonit avj olganda og’riqlar tobora kuchayib boradi, yiringli intoksikatsiya belgilari,
578
yaqqol gipertermiya holati paydo bo’ladi. Bu holda xirurgik davolash o’tkaziladi. Spetsifik pelvioperitonit – ko’pincha gonokokk florasiga bog’liq gonoreya bilan kasallangan bemorlarining taxminan 15% da pelvioperitonit rivojlanishi bilan boshlanadi. Mikroblar qorin bo’shlig’iga kasallangan bachadonning naylari orqali tushadi. Jarayon odatda, chanoq bo’shlig’idan tashqariga chiqmaydi. Bunda qorinning pastki qismida kuchli og’riqlar, tenezmlar, ichning suyuq kelishi, tana haroratining ko’tarilishi kuzatiladi. Qorin dam bo’lib, silab ko’rilganda qorin old devori mushaklarining taranglashishi, musbat Shyotkin- Blyumberg belgilari aniqlanadi. Rektal va vaginal tekshirishda chanoq qorin pardasining yallig’lanish belgilari topiladi, qindan esa seroz-yiringli ajralmalar kelishi kuzatiladi. Bakteriologik tekshirish diagnozni tasdiqlaydi. Davolash: gonoreya peritonitida xos
dori-darmonlar ishlatiladi. Detoksikatsion va antibakterial muolaja tayinlanadi. Bemor o’rinda yotganida, tananing yuqori qismini balandroq holda tutishi lozim bo’ladi.
579
TAVSIYA ETILGAN ADABIYOTLAR 1.
Абдуллаев Д.С. Опыт хирургического лечения язвенной болезни желуд-ка и двенадцатиперстной кишки. Хирургия № 8. 1999. с. 19-22. 2.
Ташкент, Изд-во им. Ибн Сины, 1991. 72 с. 3.
Асраров А.А.
Хирургические и эндоваскулярные методы профилактики и лечения гнойно-септических осложнений и полиорганной недостаточ-ности у больных разлитым гнойным перитонитом. Дисс. докт. мед. наук. Ташкент, 1994. 4.
двенадцатиперстной кишки. Хирургия № 7. 1999. с. 19-22. 5.
Байбеков М.М., Хорошаев В.А., Калиш Ю.И. и др. Функциональная морфология брюшины в норме, при перитоните, спайкообразовании и лазерных воздействиях., Ташкент, 1996. 6.
Балдина Е.А. Заболевания щитовидной железы. Москва, 2001. 7.
Бежан Л., Зитти Е. Гр. Резекция легких. Анатомические основы и хирургическая методика. Бухарест, 1981. 8.
Перевод с английского. Гэотар. Москва, 1997. 9.
Белов Ю.В. Руководство по сосудистой хирургии с атласом оператив- ной хирургии. Москва, 1999. 10.
дистального спленоренального анастомоза у больных с циррозом печени. Клиническая хирургия.-1993.- N 11. – С.23-25. 11.
хирурия груди и живота. С.-Петербург. Изд. «Гиппократ». 2002. 511. 12.
Брейдо И.И. Хирургия щитовидной железы. Москва, 1952. 580
13.
Брюс Е., Джаррелл М.Д., Карабази Р.А., Лопухин Ю.М., Савельев В.С. Хирургия. Перевод с англ. Гэотар. Москва, 1997. 14.
Бураковский В.И.. Бокерея Л.А. Сердечно-сосудистая хирургия. 1989. 15.
16.
Вагнер Е.А., Гавровский В.М. Ошибки, опасности и осложнения в легоч-ной хирургии. Пермь, 1977. 17.
Василенко В.Х., Гребнев А.Л. Грыжи пищеводного отверстия диафраг- мы. Москва, Медицина. 1978. 225. 18.
Ветшев П.С., Балаболкин М.И. Диагностика и хирургическое лечение диффузно-токсического зоба (обзор литературы.). В журн.: Хирургия, 2000, № 11. 19.
Ванушко В.Э. Заболевания щитовидной железы. Москва, 2002. 20.
Вишневский А.А., Адамян А.А., Хирургия средостения. Москва, 1977. 21.
брюшной стенке и органах брюшной полости. Москва. 1965. 606. 22.
Воскресенский Л.В., Грелик С.Л. Хирургия грыж брюшной стенки. Москва, 1965. 23.
Гавриленко А.В., Скрылев С.И., Кузубова Е.А. Современные возможности и перспективы хирургического лечения больных с критической ишемией нижних конечностей. Ангиология и сосудистая хирургия. 2002; 8: 4: 80-86. 24.
Гальперин Ю.М. Парезы,
параличи и функциональная непроходимость кишечника. Москва. Медицина, 1975. 25.
Ганул В.Л., Тарутинов В.И., Окулов Л.В. и др. Программа предоперационной подготовки больных раком пищевода и кардии. Клин. хир. 1982. № 5. с.7-11. 26.
27.
Гранов А.М., Борисов А.Е. Эндоваскулярная хирургия печени. Л. Медицина, 1986.-224 с. 581
28.
Григорьев П.Я., Солуянова И. П. Язвенная болезнь Helikobactor pylori новое понимание этиологии, патогенеза и принципов лечения. В сб. науч. тр. 2-й МОЛГМИ. Москва, 1998. с. 16-34. 29.
М.Р. О раширенной показаний к оперативному лечению язвенной болезни желудка. Вестник хирургии №3. 1999. с. 17-19. 30.
каменная болезнь. Москва, 2000. 128. 31.
Даиров А.Б., Элькин М.А. Обтурационная кишечная непроходимость. Алма-Ата: Казахстан, 1981 32.
Данилова Б.С. Брюшной диализ при разлитом гнойном перитоните. Москва, 1975. 33.
Дедерер Ю.М. Патогенез и лечение острой непроходимости кишечника./ Москва: Медицина, 1971 34.
Демур М., Мадагейм Д., Уилсон С. Эндокринные заболевания. Перевод с англ. Москва, 1998. 35.
Денисов И.Н. Клинические рекомендации для практикующих врачей. ГЭОТАР МЕД, 2002. 36.
Дерябин И.И., Лизанец М.Н. Перитонеальный диализ. Москва, 1977. 37.
1998. 38.
Диагностика и лечение острого разлитого перитонита. Под ред. Н.А. Цыбырнэ. Кишинев, 1985. 39.
Ерамишанцев А.К. Хирургическое лечение портальной гипертензии. Рос. журн. гастроэнтерологии, гепатологии. М ., 1997. Т.7. N 3. C. 72- 75.
40.
Ерамишанцев А.К., Шерцингер А.Г., Киценко Е.А. и др. Консерватив- ная терапия острых пищеводно-желудочных кровотечений у больных портальной гипертензией. Клинич. Медицина, 1998. Т.76. N 7. C. 33- 37.
582
41.
Еременко В.П., Майстренко А.А., Негай А.И. Гепатобилиарная хирургия. Руководство для врачей. С.Петербург. 1999. 267. 42.
Ерюхин И.А., Шашков Б.В. Эндотоксикоз в хирургической клинике. Санкт-Петербург. Logos, 1995. 43.
Есипова И.К. Легкое в норме и патологии. Новосибирск, 1975. 44.
45.
Игамбердиев Р.А. Хирургическое лечение гипоплазии легкого. Ташкент, 1972 46.
Исламбеков Р.К. Клинико-морфологическое исследование эндемическо-го зоба с применением радиоактивного зоба. Ташкент, 1968. 47.
Исламбеков Р.К., Платонова Л.Б. Воспалительные заболевания щитовид-ной железы. Ташкент, 1968. 48.
Калинин А.П., Майстренко Н.А. Хирургия надпочечников, Санкт- Петербург, 2000. Download 3.88 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling