International scientific-practical conference on the theme: «information technology, networks and telecommunications itn&T-2023»

Moslashuvchan Tirbandlik Nazorati Tizimlari (ATCS) - bu chorrahalarda harakat 
signallarining vaqtini dinamik ravishda sozlash uchun sun'iy intellekt, mashinani o'rganish 
algoritmlari va sensorli tarmoqlar kabi zamonaviy texnologiyalardan foydalanadigan ilg'or trafikni 
boshqarish tizimlaridir. ATCS tirbandlik, transport vositalarining soni va signal vaqti haqida 
ma'lumot to'plash uchun kameralar va detektorlar kabi turli xil sensorlardan foydalanadi [
3
]. Keyin 
ma'lumotlar signal vaqtini optimallashtirish va tirbandlikni kamaytirish va yo'lovchilar vaqtini 
minimallashtirish uchun uni dinamik ravishda sozlovchi algoritmlar va mashinani o'rganish 
usullari orqali qayta ishlanadi [
6
]. Deep Learningga asoslangan avtomobil detektorlaridan 
foydalanib, 90% aniqlik bilan avtomobil zichligi, avtomobil tasnifi, tezlik va navbat uzunligini 
tavsiflab beradi. Tizim trafik boshqaruvida keng imkoniyatlar yaratsada sezilarli darajada 
kamchiliklarga ega. ATCS lar asosan chorrahalarda ishlatilganligi uchun ma’lum bir chegaragacha 
bo’lgan miqdordagi transport vositalari harakatini boshqara oladi. Yana bir kamchiligi 
detektorlarda yuzaga kelishi mumkin bo’lgan nosozliklardir.
1-rasm. 
Yana bir rivojlangan texnologiyalardan biri bu Intellektual transport tizimlari (ITS) – bu 
zamonaviy texnologiyalar orqali odamlar, yo'llar va transport vositalarini axborot-
kommunikatsiya tarmog'ida bog'lash orqali yo'l-transport hodisalari va tirbandlik kabi turli yo'l 
harakati muammolarini hal qilishga qaratilgan yangi transport tizimi. Bu tizim yo'l harakati haqida 
ma'lumotni taqdim etish tizimini o'z ichiga olib, unda yo'l harakati haqida ma'lumot yo'l bo'yidagi 

---

International scientific-practical conference on the theme: 
«INFORMATION TECHNOLOGY, NETWORKS AND TELECOMMUNICATIONS 
ITN&T-2023» 
476 | 
sensorlar orqali yig'iladi va keyin haydovchilarga beriladi [
1
]. ITS odamlarga turli xil qulay yo'l 
harakati ilovalarini taqdim etadi. Bundan tashqari, turli xil axborot-kommunikatsiya 
texnologiyalaridan foydalangan holda yangi ITS ilovalarini taqdim etish yangi biznes 
imkoniyatlari va bozorlarini yaratishga, shuningdek, jonlantirishga katta yordam beradi [
6
]. 
Ammo ITS axborot texnologiyalaridan foydalanadigan ijtimoiy tizim boʻlganligi sababli, 
texnologik oʻzgarishlar va foydalanuvchilarning oʻzgaruvchan ehtiyojlari bilan hamnafas boʻlish 
uchun ITS bilan bogʻliq qurilmalarni yangilash va ITS tizimlarining funksional kengayishini 
taʼminlash zarur. Shu sababli, turli xil ITS tizimlari joriy etish vaqtlaridagi farqlar tufayli 
mamlakatning turli mintaqalarida yoki qo'shni hududlarida joriy etilishi mumkin. Bunday holda, 
masalan, foydalanuvchilar turli hududlarda foydalanish uchun turli resurslarni sotib olishlari kerak 
bo'lsa, ular noqulaylik tufayli bunday ITS tizimlaridan foydalanmaydilar. Bundan tashqari, 
kelajakda bunday ITS tizimlarini kengaytirish qiyin bo'lishi mumkin [
1
],[
2
]. 
Avtomobillar to’xtash joylarida ham ko’pincha tirbandliklar yuzaga keladi. Aqlli to’xtash