Investitsiya loyihalari samaradorligiga ta’sir qiluvchi omillar tahlili

1.2. Investitsiya loyihalari samaradorligini ishlab chiqarish jarayonlariga bog’liqligi

Korxona rahbariyati – loyihaning maqsadi va asosiy talablarini aniqlashning bosh manbai hisoblanadi. Korxonaning rivojlanish strategiyasidan kelib chiqib, raxbariyat mutaxassislarning aloxida talablarini umumlashtiradi. Bunga raxbariyatning maxsus talablari qo’shiladi, loyihani amalga oshirish talabi, bo’linmalar va korxona mutaxassislari va x.k.lar tomonidan loyihaning maqsad va talablarini to’g’rilash (korrektirovka) tartibi va uslubiyati.
Moliya sohasi – mahsulotni seriyali ishlab chiqarish va loyiha xarajatlarini qoplash uchun kalkulyatsiyalar hisobi bilan loyihaning byudjet doirasini hamda

loyihani moliyalashtirish usullari va manbalarini aniqlaydi.

Sotish sohasi – loyihaning muhim talab va shartlarini tashkil qiladi, bu esa sotish bozorlari va sotib oluvchilarni qarorlari bilan aniqlanadigan, raqobatchilarning mavjudligi va xarajatlar bilan bog’liq.
Tayyorlash sohasi – ishlab chiqarish vositalari bozori bilan bog’liq va o’zining maxsus talablarini oldinga suradi, masalan: texnologiya va uskunalardan foydalanish bo’yicha tavsiyalar, turib qolgan ishlab chiqarish maydonlarini ishga tushirish talabi, ma’lum texnologik jarayonlardan voz kechish, ishlab chiqarish vositalari bozori imkoniyatlarining loyiha talablariga mos kelishi va hakazo.
Moddiy ta’minot sohasi – xom ashyo va yarim tayyor mahsulotlar bozori bilan bog’liq va maqbul narxlarda xom ashyo, material va uskunalar bilan ta’minlash imkoniyatidan kelib chiqib, loyihaga o’zining talablarini qo’yadi.
Infrastruktura sohasi – turli xizmatlar bozori bilan bog’liq va loyihaga va uning ta’minotiga o’z talablarini qo’yadi. Bunga, reklamaga, transportga, aloqa telekommunikatsiyaga, informatsion va boshqa tur ta’minotga bo’lgan talablar kiritiladi.
Ishlab chiqarish chiqindilaridan foydalanish va ulardan foydalanish sohasi – atrof muhit himoyasi xizmati va talablari hamda ishlab chiqarish chiqindilaridan oqilona foydalanish bilan bog’liq.
Korxonaning boshqa bo’linmalari tomonidan ham boshqa talablar ham bo’lishi mumkin.
Loyiha rahbari, uning jamoasi va loyiha menejmenti va vazifalariga quyidagilar kiradi: loyihaga bo’lgan jami talablarni yig’ish; barcha aloqador qatnashchilar loyiha ma’lumotlari bilan ta’minlash; talablarni qondirish imkoniyatlari va darajasini aniqlash; loyiha talablari va ularning o’zgarishlari to’g’risida ma’lumotlarni yig’ish shakli va ko’lamini aniqlash; loyiha muhiti dinamikasi bashoratining shakllanishi; prioritetlarni baholash me’yorlari va talablar ierarxiyasining shakllanishi; bajarish uchun majburiylarda «mayda istaklar»gacha.
Korxona muhiti ham loyihaga ham korxona ichidan ham bevosita katta ta’sir ko’rsatadi. Korxona muhitiga quyidagilar kiradi: 77

Siyosiy xarakteristikalar va omillar: siyosiy barqarorlik; loyihaning xukumat tomonidan qo’llab-quvvatlanishi; milliylikning yuzaga chiqishi; jinoyatchilik darajasi; ishtirokchi mamlakatlar bilan savdo balansi; xarbiy birlashmalarda ishtirok etish.

Iqtisodiy omillar: milliy xo’jalik strukturasi; javobgarlik va mulkiy xuquqlar turlari, jumladan, yer xuquqi; tarif va soliqlar, sug’urtalash; inflyatsiya darajasi va valyuta barqarorligi; bank tizimining rivojlanganligi; investitsiyalar va kapital qo’yilmalar manbalari; tadbirkorlik erkinligi va xo’jalik mustaqilligi darajasi; bozor infrastrukturasi rivojlanganligi; baholar darajasi; bozorlar holati; savdo, investitsiyalar, ishlab chiqarish vositalari, xom ashyo va mahsulotlar, ishchi kuchi va boshqalar.
Jamiyat – uning xarakteristikalari va omillari: hayot darajasi va sharoitlari, ta’lim darajasi; ko’chib yurish erkinligi, «kirish-chiqish», mehnat qonuniyligi, chiqish (zabastovka)larni taqiqlash; sog’liqni saqlash va meditsina, dam olish sharoitlari; jamoat tashkilotlari, pressa, televidenie; maxalliy axolini loyihalarga munosabati.
Qonun va xuquq: inson xuquqlari; tadbirkorlik xuquqlari; mulkka egalik xuquqlari; sug’urta va imtiyozlar berish to’g’risidagi qonun va normativ aktlar.
Fan va texnika: fundamental va yordamchi fanlarning rivojlanish darajasi; informatsion texnologiyalar va kompyuterlashtirish darajasi; sanoat va ishlab chiqarish texnologiyalari; energetik tizimlar; transport tizimlari; aloqa va kommunikatsiya.
Madaniyat: savodxonlik darajasi; tarix, madaniyat, urf-odatlar, din; madaniy talablar; hayot ta’limoti, ish, dam olish, sport va boshqalar.; natijalar sifatiga va mehnat sharoitlariga bo’lgan talablar darajasi.
Tabiiy va ekologik omillar: tabiiy iqlim sharoitlari; xarorat, yog’inlar, namlik, shamollar, dengiz satxidan balandlik, seysmiklik, landshaft va monografiya va boshqalar; tabiiy resurslar, transport tizimlari bilan aloqa va joylashuv; sifat bo’yicha standartlar; havo yo’llari, suv manbalari va tuproq qatlami; atrof-muhitga sanitar talablar; atrof muhitni muhofaza qilish bo’yicha qonunchilik; tendensiyalar tasnifi va ekologik tizimlarning holati: xavo, suv va tuproq. 78

1. 
   Infrastruktura xarakteristikalari va omillari: transport vositalari. Aloqa va kommunikatsiya, yuk tashish, EXM tarmoqlari va informatsion tizimlar; energiya ta’minoti; aloqa xizmatlari; xom ashyo va xizmatlar; xo’jalik tarmoqlari, logistika va material texnik ta’minot; sanoat infrastrukturasi; xizmat ko’rsatuvchi tizimlar va boshqalar.