I(q-q). indd

15.
Polat tros 0,001 ge sali’sti’rmali’ uzayg’anda wonda payda bolatug’i’n kernewdi 
tabi’n’.
16.
Mi’s ha’m polat si’mlarg’a birdey sozi’whi’ ku’sh ta’sir yetkende mi’s si’mi’ni’n’ 
absolyut sozi’li’wi’ polat si’mg’a qarag’anda qansha u’lken boladi’? Si’mlardi’n’ 
uzi’nli’g’i’ ha’m kese kesi’mi birdey.
17.
Uzi’nli’g’i’ 3 m, kesi’mi 1 mm2 bolg’an polat si’mi’ni’n’ ushlari’na ha’r biri 200 
N bolg’an sozi’wshi’ ku’shler qoyi’ldi’. Absolyut ha’m sali’sti’rmali’ uzayi’wdi’ 
tabi’n’.
18.
Uzi’nli’g’i’ 4 m ha’m kesi’mi 0,5 mm
2
bolg’an polat 0,2 mm ge sozi’w ushi’n 
qansha ku’sh qoyi’w lazi’m?
19.
Yeger bali’q awlaytugi’n qarmaq jiplerinin’ ushi’na birdey ku’shler qoyi’lg’an 
bolsa, diametri 0,2 mm bolg’an jiptin’ sali’sti’rmali’ uzayi’w diametri 0,4 mm 
bolg’an jiptin’ sali’sti’rmali’ uzayi’wi’nan neshe yese u’lken?
20.
Si’mg’a ju’k asi’ldi’. Son’ si’mdi’ yeki bu’klep, usi’ ju’ktin’ wo’zi asi’ldi’. 
Si’mni’n’ yeki haldag’i’ absolyut ha’m sali’sti’rmali’ uzayi’wi’n ko’rin’.
21.
Yeger ju’kleniwdi wo’zgerttirmesten si’mdi’ usi’ materialdan jasalg’an, uzi’nli’g’i’ 
da, diametri de yeki yese u’lken bolg’an si’m menen almasti’rsaq, absolyut 
uzayi’wi’ neshe yese wozgeredi?
Molekulyar fi zika ha’m termodinamika tiykarlari’

---

65
V BAP
ZATTI’N’ AGREGAT HALI’NI’N’ 
WO’ZGERIWI
20-§. KRISTALL DENELERDIN’ YERIWI HA’M QATI’WI’ 
Qatti’ deneni qi’zdi’ri’w joli’ menen woni’ suyi’q hali’na wo’tkeriw 
mu’mkin.
Zatti’n’ qatti’ hali’nan suyi’q hali’na wo’tiw procesi yeriw dep 
ataladi’.
Kristall deneni yeritiw ushi’n wog’an ji’lli’li’q berip, woni’n’ tem-
peraturasi’ ko’terip bari’ladi’. Dene temperaturasi’ belgili temperaturag’a 
jetkende wol yeriy baslaydi’.