I(q-q). indd


Kosmos haqqi’nda ko’zqaraslar


Download 1.39 Mb.
Pdf ko'rish
bet244/261
Sana05.01.2022
Hajmi1.39 Mb.
#223924
1   ...   240   241   242   243   244   245   246   247   ...   261
Bog'liq
Fizika. 9-klass (2014)

Kosmos haqqi’nda ko’zqaraslar


141
dep atag’an. Ayyemgi Yunanstanda bolsa «shashli’ juldi’zlar» dep atag’an. 
«Kometa» so’zi yunan tilinde «shashli» degen ma’nisti an’latadi’.
Kometa – «bas» ha’m wog’an yerip ju’riwshi «quyri’q»tan 
ibarat bolg’an Quyash sistemasi’ndag’i’ aspan denesi.
Ko’metalardi’n’ «quyrig’i» gaz ha’m shan’lardan, «basi’» bolsa 
qatti’ zatli’ yadrodan ha’m de woni’n’ a’tirapi’n worap alg’an gaz ha’m 
shan’lardan ibarat. Ko’birek usha’raytug’i’n kometalar basi’ni’n’ wo’zegi 
diametri 0,5–20 km bolsa, woni’n’ a’tirapi’ndag’i’ gaz ha’m shan’lar 
menen birgeliktegi «basi’»ni’n’ diametri bir neshshe million kilometrge 
shekem boladi’. «Quyri’g’i»ni’n’ uzi’n’li’g’i’ bolsa bir neshe ju’z million 
kilometrge shekem jetedi.
Ha’zirgi waqi’tqa shekem Quyashti’n’ a’tirapi’nda aylani’p ju’riwshi 3 
mi’n’g’a jaqi’n kometa, yag’ni’y «quyri’qli’ juldi’z» tabi’lg’an. Ayi’ri’m 
u’lken «quyri’qli’ juldi’z»lardi’n’ uzi’nli’g’i’ Jerden Quyashqa shekem 
bolg’an arali’qqa jaqi’n keledi. Planetalar a’tirapi’nda u’lken-kishi mi’n’lap 
kometalar ushi’p ju’redi.
Meteorlar
Tu’nde aspanda shi’rayli jari’q iz qaldi’ri’p ushqan juldi’zlardi’ 
ko’rgensizbe? Bunday «ushar juldi’zlar» ne?
Quyashti’n’ a’tirapi’nda aylani’p ju’riwshi asteroid ha’m kometalar 
bo’leklenip turadi’. Wolardi’n’ bo’lekleri bolg’an «qan’g’i’bas taslar» geyde 
jerge ju’da’ jaqi’nlasi’p qaladi’. Bul mayda aspan deneleri Jerdin’ hawa 
qabi’g’i’na ju’da’ u’lken tezlik penen kirip keledi. Wolar hawada jani’p 
baslaydi’ ha’m aspanda jari’q iz qaldiradi’.

Download 1.39 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   240   241   242   243   244   245   246   247   ...   261




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling