I(q-q). indd

Kosmos haqqi’nda ko’zqaraslar

---

139
Iogan Kepler
(1571–1630)
=
T
1
T
2
2
2
R
1
R
2
3
3
;
Kepler ni’zamlari’
Jer ha’m basqa planetalardi’n’ Quyash a’tirapi’nda 
qanday aylani’wi’n 1906-ji’lda nemis ali’mi’ I. Kepler 
u’sh ni’zam si’pati’nda ko’rsetip berdi.
Keplerdin’ birinshi ni’zami’ to’mendegishe 
ko’rsetiledi:
Ha’r bir planeta shen’berge jaqi’n bolg’an 
ellips boylap aylanadi’ ha’m ellipstin’ 
fokuslari’nan birinde Quyash jaylasqan.
Planetani’n’ Quyash a’tirapi’nda Kepler ni’zami’ 
boyi’nsha aylani’w sxemasi’ 79-su’wrette ko’rsetilgen. 
Planeta orbitasi’ni’n’ Quyashqa yen’ jaqi’n A tochkasi’ perigeliy, yen’ uzaq 
В tochkasi’ bolsa afeliy dep ataladi’. Bunda AB – ellipstin’ u’lken ko’sheri, 
CD – kishi ko’sheri. Planetani’n’ Quyashtan wortasha uzaqli’g’i’ R = AB/2 
ko’rsetpe arqali’ ani’qlanadi’.
Keplerdin yekinshi ni’zami’ to’mendegishe ko’rsetiledi: