Iqtisod-moliya

Ko‘rgazmalilikni ta’minlash 

Namoyish qilish metodlari
Ko‘rgazmali metodlar

Turli ko‘rgazmali qurollar: qo‘llanmalar, xarita, 

plakat, chizma va rasmlar, suratlar va boshqalarni
ko‘rsatishni ko‘zda tutadi
Namoyish qilish: qurilma, asboblar, turli tipda-gi gi 

apparatlar yordamida amaliy mashq,hujjatlar, o’quv

filmi va boshqalarni namoyish qilish 

---

---

169
- ko‘rgаzmаlilik o‘quvchi-tаlаbаlаrning yoshigа muvоfiq bo‘lishi 
kеrаk;
- ko‘rgаzmаlilik mе’yoridа bo‘lishi kеrаk, ulаrni fаqаt o‘quv 
jаrаyonidа mаvzu bo‘yichа tаlаb qilingаn rоldа nаvbаtmа-nаvbаt
ko‘rsаtishni nаzаrdа tutib tаyyorlаsh kеrаk;

- ko‘rgаzmаli qurоllаrni tаyyorlаsh jаrаyonidа uni qаndаy 

tushuntirishni chuqur o‘ylаb qo‘yish kеrаk;

- ko‘rgаzmаlilik bаyon qilinаyotgаn mаtеriаlgа mоs tushishi kеrаk; -
ko‘rgаzmаlilikni tа’minlаshdа o‘quvchi-tаlаbаlаrni kеng rаvishdа jаlb 
etish zаrur.
Dars jarayonida so‘z bilan o‘qituvchi tomonidan yodga tushirish, 
talabalarning xayolida gavdalantirish mumkin bo‘lgan ichki, xayoliy
ko‘rgazmali qurollar: adabiyot, san’at asarlari, badiiy film, badiiy asar 
qaxramonlari hayotda yuz beradigan turli voqea, vaziyatlardan odatda
keng foydalaniladi. 
O‘qituvchi yangi mavzuni boshlar ekan, da’vat fazasida talabalar
diqqatini jalb qilish, fikrini yo‘naltirish uchun adabiyot, sa’nat asarlari 
yoki hayotda yuz bergan voqeani gapirib talabalarning xayolan
xotirasida tiklash, ko‘z o‘ngiga keltirishga undaydi. Ularning ruhi, 
kayfiyatini yangi mavzuni o‘rganishga tayyorlaydi. Masalan: “Tovar –
pul nazariyasi” mavzusini boshlashdan avval auditoriyaga murojaat 
qilishi mumkin: suvni hamma biladi. Usiz hayot yo‘q. Shunga qaramay
u tekin yoki narxi juda arzon. Brilliantni ko‘z o‘ngizga keltiring. Usiz 
yashash mumkin. Lekin juda qimmat, nima sababdan?
Bugungi darsda ana shu savollarga javob topishga harakat qilamiz. 
O‘qituvchi mavzu, uning maqsadi haqida gapirib, so‘ngra dars rejasini
beradi.
Mashg‘ulot jarayonida ko‘rsatib, izohlash mumkin bo‘lgan
ko‘rgazmali qurollar - jadval, sxema, plakat, chizma, diagramma va 
boshqalardan foydalanish talabalarning bilimini puxtalashtirishda
muhim rol o‘ynaydi. 
Darsda doskani ishlatish ko‘p vaqtni oladigan, boshqa texnik
vositalardan 
foydalanish imkoni yo‘q auditoriyalarda plakat,
sxemalardan foydalanish maqsadga muvofiq. 
An’anaviy ko‘rgazmali qurollar bu sxema va plakatlar bo‘lib,
odatda sxemalar standart vatman sathiga qora yoki boshqa ranglarda 
zarur matn yozilgan yoki jadval, chizma, diagramma, boshqalar

---

---

170
chizilgan bo‘ladi. Plakatlar esa nashr qilingan ko‘rgazmali qurol 
hisoblanib o‘tiladigan mavzular bo‘yicha tanlab olinadi.
Sxema, plakatlarni tayyorlash moddiy jihatdan qimmat hamda ko‘p 
vaqtni oladi. Xato qilinsa, o‘zgartirish qiyin. Shuning uchun hozirgi
paytda vatmanga chizilgan yoki plakat holida nashr etilgan ko‘rgazmali 
qurollar o‘rniga yangi, tayyorlash va foydalanish qulay zamonaviy
turlari, ayniqsa, dars jarayonida slaydlardan foydalanish keng yoyildi.
Slaydlar ta’lim beruvchi uchun eng yuqori darajadagi taqdimot
imkoniyatini beradi. Zamonaviy o‘quv jarayonini bularsiz tasavvur 
qilish qiyin. Asosiy qulaylik shundaki, ulardan istagan paytda
foydalanish, ish o‘rni o‘zgarganda oson ko‘chirish mumkin.
Jadval, sxema, grafik, diagrammalardan foydalanish universal:
- avvaldan slayd plyonkalarga chizib, texnik vositalar yordamida 
ko‘rsatilishi;
- vatman qog‘ozga chizib, texnik vositalardan foydalanish uchun 
sharoiti yo‘q auditoriyada foydalanish;
- kserokopiyadan chiqarib, tarqatma material sifatida foydalanish; 
- flеshgа, diskkа kiritib, kompyuter orqali ko‘rish, tahlil qilish
mumkin.
Ko‘rgazmali qurollarning afzalligi shundaki, uni dars o‘tishning
barcha shakllari, uslublarida qo‘llash mumkin. Ayrim mavzularni esa 
umuman namoyish qilinadigan materiallarsiz, ko‘rgazmali qurollarsiz
o‘tib bo‘lmaydi. Darsni tashkil etishda ko‘rgazmali qurollar muhim o‘rin 
tutadi.
Didaktikaning 
asosiy
tamoyillaridan 
biri
darsning 

ko‘rgazmaliligini ta’minlash. Ayniqsa, iqtisodiy fanlarni o‘qitishda

ko‘rgazmali 
qurollardan
foydalanish 
talabalarga
iqtisodiy 
kategoriyalarni, muammolarni o‘rganishda katta yordam beradi.
Darsni ko‘ngildagidek o‘tishida ko‘rgazmali materialni qanday 
namoyish qilish ham katta ahamiyatga ega.