Iqtisod moliya

T/N 
 
1. Qachonki yollangan ishchilar miqdori ular yaratgan me’yoriy mahsulot hajmi bilan ish 
haqi stavkasiga teng bo’lsa, raqobatli bozorda ish yuritayotgan firma o’z foydasini 
maksimallashtirishga erishadi.
2. Mehnat taklifi raqobatli bozorda faoliyat yuritayotgan firma uchun mutlaq noelastik 
bo’ladi.
3. Agar tovar va xizmatlarga chakana baholar nominal ish haqi stavkasiga nisbatan tezroq 
o’ssa, u holda real ish xaqi pasayadi.
4. Firma monopolistik mehnat bozorida ish haqi stavkasini o’rnatadi.
5. Ishlagan vaqtiga qarab to’lanadigan ish haqi vaqtbay yoki donabay ish haqi deb ataladi.
6. Hozirgi paytda keng qo’llaniladigan ish haqi tizimiga
* guruhiy(jamoa) ishbay mukofotli;
* vaqtbay mukofotli ish xaqi to’lash;
* tabaqalashgan ish haqi to’lash;
* ishbay progressiv ish haqi to’lash;
* vaqtbay progressiv ish haqi to’lash; 
* «ishni analitik baholash» tizimi va boshqalar kiradi.
7. Ish xaqi bir tomondan yollangan ishchini mehnat unumdorligi va intensivligini 
oshirishga undaydi. Ikkinchi tomondan, samarali mehnat stimulini yaratadi.
8. Amerikalik iqtisodchi Jeyms Byukenen «Inson kapitali» fundamental tadqiqoti, inson 
kapitali nazariyasiga oid ishlari uchun 1992 yili iqtisod sohasida Nobel mukofotini olgan.
 
 

---

Testlar 
 
1. Real ish xaqini o’zgarish darajasini, nominal ish xaqi darajasi bilan: 
a) tovar va xizmatlar bahosi darajasi; 
b) foyda normasi; 
v) soliqqa tortish stavkasi; 
g) ish vaqtining uzunligi; 
d) mehnat unumdorligi bilan taqqoslash orqali aniqlash mumkin. 
2. Ish xaqi stavkasini o’sishi bilan 
a) agar mehnatga talab elastik bo’lsa, bandlik qisqaradi; 
b) agar mehnatga talab mutloq noelastik bo’lsa, bandlik qisqaradi; 
v) agar mehnatga talab elastik bo’lsa, bandlik o’sadi; 
g) agar mehnatga talab noelastik bo’lsa, bandlik o’sadi; 
d) agar mehnatga talab noelastik bo’lsa, bandlik qisqaradi. 
3. Ish xaqini kasaba uyushmalari bosimi bilan oshirilishi bilan 
a) bandlik miqdori o’zgarmaydi; 
b) bandlikni kamayishiga olib keladi; 
v) bandlikni o’sishiga olib keladi; 
g) mehnat unumdorligini pasaytiradi; 
d) ish vaqtini uzaytirishga olib keladi. 
4. Mehnat taklifini ishchi sonining o’zgarmagani holda bo’sh vaqt evaziga ko’payishi 
a) daromad effekti; 
b) baho effekti; 
v) o’rin bosish effekti; 
g) miqdor effekti; 
d) alohida manfaatlar effekti deb ataladi. 
5. Ishlovchining bo’sh vaqtni ko’prok qadrlashi evaziga mehnat taklifini kamayishi 
a) baho effekti; 
b) o’rin bosish effekti; 
v) daromad effekti; 
g) miqdor effekti; 
d) alohida manfaatlar effekti deb ataladi. 
6. Ish haqi dinamikasi va darajasiga mehnat bozori kon’yunkturasidan tashqari 
quyidagilardan qaysi biri ta’sir qilmaydi? 
a) tabiiy mehnat resurslari; 
b) texnika, texnologiya darajasi; 
v) mamlakatning iqtisodiy taraqqiyot darajasi; 
g) mamlakatda qonunlar ijrosi va siyosiy vaziyat; 
d) ishchilarni hohish-ehtiyoji. 
7. Firma mehnat bozorida monopsoniya hisoblanadi, lekin tayyor mahsulot bozorida 
monopol mavqega ega emas. Raqobatdosh firmalarga nisbatan u: 
a) ko’proq ishchilarni yollaydi va nisbatan yuqori ish haqi belgilaydi; 
b) kamrok ishchilarni yollaydi va nisbatan pastrok ish xaqi belgilaydi; 
v) kamrok ishchilar yollaydi va yuqorirok ish xaqi tayinlaydi; 
g) ko’prok ishchilar yollaydi va kamrok ish xaqi belgilaydi; 

---

d) ishchilar sonini o’zgartirmaydi, ko’prok ish xaqi belgilaydi.