Iqtisod moliya
Download 1.81 Mb. Pdf ko'rish
|
Toshkent moliya instituti d. Tojiboeva iqtisodiyot (1)
- Bu sahifa navigatsiya:
- Toshkent aviatsiya birlashmasi, «O’zbekiston havo yo’llari»
- «Nomukammal
|
«Ford», «Kraysler», Yaponiyada «Toyota», «Xonda», «Nissan» kompaniyalari mavjud bo’lib,
ishlab chiqarilgan avtomobillarning 90% i ular hissasiga to’g’ri keladi. Oligopoliya hozirgi paytda keng tarqalgan, nomukammal raqobatning real hayotdagi ifodasidir. Oligopoliya tarmoqlariga yangi firmalarning kirib kelishi qiyin, chunki mavjud firmalar bilan raqobatga kirish katta kuch, mablag’, vaqtni talab qiladi. Buni uddasidan chiqish juda qiyin. Raqib qo’ygan to’siqlarni engib o’ta olgan kuchli firmalargina tarmoqqa kirib kelishi mumkin. Nomukammal raqobatning yana bir turi sof monopoliyadir. Sof monopoliyada mahsulot ishlab chiqaruvchi tarmoqda bitta firma hukmronlik qiladi. Firmaning ishlab chiqaradigan mahsulotini boshqalar ishlab chiqara olmaydilar. Sof monopoliyada bu tarmoqqa boshqalarni kirib kelishiga to’siq kuchli, narxni to’la nazorat qiladi. Iste’molchining sof monopoliyasi tarzida monopsoniya namoyon bo’ladi. Bunda ishlab chiqarilgan mahsulotning iste’molchisi bitta bo’ladi. Sof monopolist milliy bozorda hukmron firma jahon miqyosida shunday mavqega ega bo’lmasligi mumkin. Masalan, Toshkent aviatsiya birlashmasi, «O’zbekiston havo yo’llari» va boshqalarni misol qilib keltirish mumkin. Ayrim firmalar esa jahon miqyosida ham shunday mavqeni egallashi mumkin. Masalan, mashhur «De Birs» firmasi, jahon miqyosida olmosga ishlov berib, sotishda hukmron mavqega ega. Umuman olganda bozor tarkibi va raqobat turlarini aniq chegaralash juda qiyin. XIX asrning 70- yillaridan XX asrning 30- yillarigacha iqtisodiy nazariyada neoklassik yo’nalish hukmron mavqega ega bo’lib, ular mukammal raqobat to’g’risidagi eskirgan dogmani himoya qilishardi. Ularning fikricha, mayda mustaqil tovar ishlab chiqaruvchilar asosiy o’rin tutadi, unga muvofiq ravishda iqtisodiyotda mukammal raqobat kurashi mavjud. Vaholanki bozorda monopollashuv jarayoni jadal kechib raqobatchilik asoslari emirilayotgan edi. 30- yillarning boshlarida iqtisodiy nazariyada ayrim olimlarning fikricha revolyutsiya yuz berdiki, uning natijasida mukammal raqobat to’g’risidagi dogmaga barham berildi. Kembridj universitetining professori Joan Robinson o’zining 1933 yili chop etilgan «Nomukammal Download 1.81 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|