Iqtisod moliya

Iste’molchilarning aniq mahsulot turlariga yoki firma markasiga munosabati. 
Shunday firmalar borki, ularning mahsulotlariga talab yuqori. Bu firmalar doimo o’z 
xaridorlarini yo’qotmaslikka, saqlab qolishga, yanada ko’paytirishga harakat qiladilar. 
Bu omillarning ichida eng asosiysi narx. Chunki narx va xarid qobiliyatigina talabning tez 
o’zgarishiga olib keladi. Bozorda talab xaridor sifatida gavdalanadi. Bozorda tarozining bir 
pallasida talab tursa, ikkinchi pallasida taklif turadi. Talab bilan narxlar o’rtasidagi ta’sirni har 
qanday tovar bozorida kuzatish mumkin. 
Iqtisodiy jarayonlarni o’rganishni abstrakt uslubidan foydalanib, narxdan boshqa hamma 
omillar o’zgarmaydi, deb faraz qilib, narxning o’zgarishi talabga qanday ta’sir qilishini ko’rib 
chiqamiz. 
Ma’lumki, aholining daromadi cheklangan. Shuning uchun zarur tovar (xizmat)larni sotib 
olar ekan, har bir kishi o’z manfaatidan kelib chiqib, turli muqobil variantlar ichidan narxi arzon 
tovar sotib olishga harakat qiladi. Natijada sifati o’zgarmagani holda narx pasayishi bilan tovarga 
talab miqdori ortadi. 
Biron-bir A tovarga talab narx o’zgarishi quyidagicha deylik. 
 
Yakka talabning narxga bog’liqligi 
 
Bir birlik tovar narxi R 
Talab qilingan tovar 
Miqdori Q 
600 10 
500 
450 
400 
350 
15 
18 
20 
25 
Jadvaldagi raqamlardan tovarning narxiga qarab sotib olish miqdori o’zgarayotganini 
ko’rish mumkin. Bu ma’lumotlarni grafikda tasvirlasak quyidagi ko’rinishga ega bo’ladi. 
x o’qi bo’ylab talab miqdorini, u o’qi bo’ylab narxni joylashtirib, jadval bo’yicha 
nuqtalarni birlashtirib, talab egri chizig’i yo’nalishiga ega bo’lamiz. Ko’pchilik, Rossiya 
iqtisodchilari sal bosh-qacharoq, x o’qiga narx, u o’qiga miqdor qo’yishadi. Bunda narxning 
o’zgarishini talabga ta’siri ko’rsatiladi. 
Mashhur iqtisodchi Alfred Marshall esa o’zining «Siyosiy iqtisod printsiplari» asarida x 
o’qida miqdor, u o’qida narxni joylashtirgan. Bunga sabab talabning o’zgarishi narxga, narxning 
o’zgarishi talab miqdoriga ta’sir qilishini hisobga olib funktsional bog’lanishni shunday tarzda 
tasvirlagan. 
Shunday qilib, tovar qancha qimmat bo’lsa, shuncha kam miqdorda xarid qilinadi