Iqtisod moliya

va yig’imlar to’g’risida traktat» (1662), «Donishmandlarga so’z» (1665), «Siyosiy 
arifmetika» (1676), «Pul haqida ba’zi bir narsalar» (1676) asarlari buning dalilidir. U. 
Pettining eng buyuk xizmati boylikning manbai er va mehnat ekanini e’tirof etishidir. 
«Boylikning onasi er, otasi mehnat» degan mashhur ibora U. Pettiga tegishlidir. 
Iqtisodiy tafakkur tarixiga klassik siyosiy iqtisodning asoschisi bo’lib kirgan A. Smit 
buyuk iqtisodchilar ro’yxatining boshida turadi. Asosiy asari «Odamlar boyligining tabiati va 
sabablari to’g’risida tadqiqot» 1776 yili nashr etilgan. Uning ta’limotidagi asosiy g’oya 
liberalizm bo’lib, iqtisodiyotga davlat aralashuvini eng kam darajaga keltirish, talab va taklif 
asosida shakllanadigan erkin narxlar asosida bozor o’zini o’zi tartibga solishi, ya’ni «ko’zga 
ko’rinmas qo’l» tartibga solishi g’oyasini ilgari suradi. U qiymat yaratuvchi mehnatni unumli 
mehnat deb ko’klarga ko’tardi. Mehnat taqsimoti rolini hamda mehnat unumdorligini oshirish 
yo’llarini ko’rsatdi. Daromadlar to’g’risida ta’limot yaratib, soliqqa tortish printsiplarini ta’riflab 
berdi. 
Klassik siyosiy iqtisodning yana bir atoqli vakili D. Rikar- 
do A. Smit g’oyalarining davomchisi hisoblanadi. U o’zining «Siyosiy iqtisod ibtidosi va soliq 
olish» nomli asarida qiymatning yagona manbai ishchining mehnati ekanligi, u turli sinflar 
daromadining asosi, foydasi esa ishchining haq to’lanmagan mehnati ekanligini ko’rsatdi. Ish 
haqi bilan foyda o’rtasida teskari proportsional bog’lanish qonuni amal qilishini asoslab, foyda 
normasining pasayish tendentsiyasi mavjudligini ko’rsatdi, differentsial renta mexanizmini ochib 
berdi. U foyda normasini kapitalistik rivojlanishning rag’batlantiruvchi kuchi deb hisobladi.
Uning ta’limoti utopik sotsializmga asos bo’lib xizmat qildi. 
Qahon iqtisodiy ta’limoti tarixida shveytsariyalik iqtisodchi va tarixchi Qan Sharl