Iqtisodchilar uchun matematika
Download 471.87 Kb. Pdf ko'rish
|
5OTB-An76UzEoPd9PbqvX2wV2xqwNlzZ
- Bu sahifa navigatsiya:
- Chegirib qolinadigan mablag‘ni (amortizasiya fondini) hisoblash.
- Mavzu bo’yicha tekshirish uchun savollar
|
Iste’mol krediti.
Butun dunyoda aholi uchun iste‟mol krediti keng tarqalgan, hususan respublikamizda ham. Unga doir misol keltiramiz[ ].
n oy muddatga, oyiga p % li to‟lov shartida, K so„m iste‟mol krediti olingan bo‟lsin. Kreditor tomonidan iste‟molchi har oyiga to‟lab borishi kerak bo‟lgan pul miqdorining jadvali beriladi. Kelishilgan muddatning birinchi oyida K so‟m berilgan pulning p% to‟lanadi. Keyingi oylarda, har oyda to‟langan pul miqdori ayrilib, uning p% hisoblanib oyiga
to‟lab boriladi. Bu jarayonni quyidagicha yozish mumkin: Birinchi oyda
(
)
(
)
(
)
Bundan, jami iste‟molchi olgan krediti uchun to‟laydigan pul miqdori quyidagicha bo‟ladi:
(
)
(
)
(
) (1.10) Umumiy kopaytuvchini qavisdan chiqarib, hosil bolgan
arifmetik progressiyaning yig‟indisini toppish formulasiga asosan, jami iste‟molchi olgan krediti uchun to‟laydigan pul miqdori quyidagicha bo‟ladi:
( (
) (
) (
))
(
)
Agar kredit har oyda bir xil teng miqdorda to‟lab borilsa, oylik to‟lov miqdori quyidagicha bo‟ladi b
. Misol-2. Iste‟molchi olgan krediti K=1200000 so`m, yillik foiz miqdori p=12% qaytarish muddati n=12 oy bo`lsa, iste`molchini olgan kreditini qoplash rejasini tuzing? Yechish. Yuqorida ktltirilgan formulalarga asosan, olingan jami kreditning o‟rtacha oylik to‟lov miqdori
=
Iste‟molchi har oyda to‟lab borishi kerak bo‟lgan pul miqdori, asosiy qarz to‟lovi
yigindisiga teng bo‟ladi. Hisoblash natijalarini quyidagi jadvalda keltiramiz: To‟lov
oylari Kredit miqdori To‟lov foizi % Kredit(fsosiy qarz) to‟lovi Jami
oylik to‟lov
1200000
12 %
1 1100000
12000 100000
112000 2 1000000 11000 100000
111000 3 900000 10000 100000
110000 4 800000 9000 100000
109000 5 700000 8000 100000
108000 6 600000 7000 100000
107000 7 500000 6000 100000
106000 8 400000 5000 100000
105000 9 300000 4000 100000
104000 10
200000 3000
100000 103000
11 100000 2000 100000
102000 12
1000
100000 101000
78000 1200000 1278000
Jami olingan iste‟mol krediti uchun to‟lov miqdori
Demak, iste‟molchi olgan
kreditini bir yil ichida 1278000 so‟m qilib qaytaradi.
Chiziqli usul Aytaylik ishlab chiqarish vositalarining boshlang„ich bahosi K 0 , uni n vaqt (yil yoki oy) o„tishi bilan ishlab chiqarish vositalarining eskirishi natijasida bahosi K p so„m bo„lsin. V-bir yillik o„rtacha chegirib qolinadigan pul miqdori [ ]
(1.12) bo„ladi. Bundanichi yilning oxirida ishlab chiqarish vositalarining bahosi quyidagicha bo„ladi:
(1.13) Natijada chegirib qolinadigan mablag„ miqdori quyidagi formula bilan hisoblanadi
(1.14) Misol-13. Faraz qilaylik K 0 =1000000 so„m, n= 4, K 4 = 250000 so„m, r = 5 foiz. Topish talab qilingan K
i-yil oxiridagi ishlab chiqarish vositasining bahosi, S i i- yil uchun chegirib qolinadigan mablag„ miqdorini hisoblash. Yechish. Chiziqli usul bilan yechamiz, unda yuqorida keltirilgan (1.12), (1.14) formulalardan foydalanib, quyidagilarga ega bo„lamiz: B = = =187500 so„m yillik amortizasiya uchun chegirish miqdori. S 1 =1∙B=187500 so„m, S 2 =2∙V=375000 so„m, S 3 =3∙V=562500 so„m,
S 4 =4∙V=750000 so„m bo„ladi. Xuddi shunday (1.13) formulaga binoan ishlab chiqarish vositalarining baholari i-yil oxirida quyidagicha bo„ladi: K 1 =K 0 -1∙B=812500 so„m, K 2 =K 0 -2∙B=625000 so„m K 3 =K 0 -3∙B=437500 so„m, K 4 =K 0 -4∙B=250000 so„m Bu mavzuda keltirilgan formulalardan foydalanib, qishloq xo„jalik korxonasini uzoq muddatli qarzini yillik to„lash badalini, texnika vositalarining amartizasiya fondlarini bevosita hisoblash mumkin. n K K p 0 4 25000
1000000
Qishloq xo‘jalik ekinlarining turli ekish sxemalari. Qishloq xo„jalik ekinlarini ekish sxemalari bo„yicha ko„chat miqdorini yoki ko„chat miqdori ma‟lum bo„lganda shu ko„chatlarni ekish uchun zarur bo„ladigan uer maydonini aniqlash masalalarini qisqacha o„rganamiz. Ma‟lumki, qishloq xo‟jalik ekilari yaxshi rivojlanib, yuqori hosil berishi uchun maksimal oziqlanish maydoniga ega bo‟lishi kerak. Paxta, yer sharoitiga qarab turli sxemada ekiladi, respublikamizda asosan ko‟p ekiladi ikki holni qaraymiz:
ekiladi; b) 60 x15 sxemada jo‟yaklar oralig‟i 60 sm, har 15 smda bir dona g‟o‟za ekiladi.
10= 900 sm 2 .
1 ga =10000m 2 =100000000 sm 2 = 10
8 sm
2
bo„lganligidan, 1 ga maydonda o„rtacha 100000000: 900 sm 2 =111111 dona g„o„za bo„ladi, ya‟ni taxminan 111100. b) 60 x15 sxemada ham, 60 x15 = 900 sm 2 bo‟lganligidan a) holdagidek 1 ga maydonda o„rtacha 111111 dona g„o„za bo„ladi. Umuman, qishloq xo‟jalik ekini a x b sxemada ekilsa d = 100000000: (ab) formula buyicha, o„rtacha 1 ga maydonda qancha ko„chat bo„lishini aniqlash mumkin. c) Piyoz, sabzi asosan (50+10+10)x8 :3,
(50+10+10)x7 :3 sxemada ekiladi. 1ga=100 mln sm 2 bo„lganligidan 70x8 =560sm 2 yerda 3 dona piyoz bo„lganligidan 1 dona piyoz uchun 560:3=186.7 sm 2 oziqlanish maydoni kerak bo„ladi. Demak, 1 ga yerda o„rtacha 100 mln sm 2 : 186,7 sm 2 =534759 534700
dona piyozbo„ladi. Sabzini ekish sxemasi uchun (50+10+10)x7 :3=490:3=163,3 sm 2 har bir dona sabzini oziqlanish maydoni bo„ladi. Bu sxemada 100 mln sm 2 : 163,3
612369
612300
sabzi 1 ga yerda o„rtacha bo„ladi. d) Bodring qo„sh qatorlab ekilganda (110+70)x40/2 =3600 sm
2 100 mln sm 2 :3600=27778 dona 28000
bodring ko„chati 1ga maydonda bo„ladi. (110+70)x30/2 =-=90x30=2700sm 2
100mln sm 2 :2700 sm 2 =37037
37000
dona bodring bo„ladi. e) Pomidorni (110+30)x30/2 ekish sxemasi bo„yicha har bir tupi uchun 2100 sm 2
pomidor ko„chati bo„ladi.
Mavzu bo’yicha tekshirish uchun savollar: 1. Turli foiz masalalari qanday hisoblanadi? 2. Oddiy va murakkab foizli gamg‟armalar qanday formulalar bilan hisoblanadi ? 3. Xujalikning iqtisodiy o‟sish foizini aniqlash usullarini tushuntiring? 4. Iste‟mol kreditini kelishilgan muddatlarda to‟lab borish sxemasini tushuntiring ? 5. Amartizatsiya fondi nima va qanday usullar bilan hisoblanadi ? 6. Qishlaq ho‟jalik ekinlarini turli ekish sxemalarini aytib bering. 7. Investitsiya haqida nimani bilasiz ? 8. Kiritilgan investitsiyani samaradorlik darajasini aniqlash mumkinmi? Download 471.87 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|