Iqtisodiy axborot tizimlarida axborotlarni himoyalash usullari Reja

4. Zarar ko’rsatuvchi dasturlarni tushunchasi va turlari
Zarar ko’rsatuvchi dasturlarni asosiy turlari:
Lyuklar dasturga sozlash bosqichida ishni yengilashtirish maqsadida kiritiladi. Lyukning mavjudligi dasturni nostandart tarzda chaqirishga imkon beradi va himoya tizimini holatidaga ta'sir ko’rsatishi mumkin.
Mantiqiy bombalar axborotlarni buzish yoki o’chirish uchun foydalaniladi, kamdan-kam ular orqali o’g’irlash yoki firibgarlik amalga oshiriladi. Qanaqadir shart (vaqt, sana, kod so’z) bajarilgan u ishga tushadi
Troyan ot – asosiy, loyihalashtirilgan, xujjatlashtirilgan xarakatlardan tashqari, xujjatda aks ettirilmagan ko’shimcha xarakatlarni bajaruvchi dastur. Troyan ot uni yaratgan foydalanuvchi foydasiga ishlaydi.
Chuvalchak – tarmoq orqali tarqaluvchi va magnit tashuvchida o’zining nusxasini qoldirmaydigan dastur.
Parollar bosqinchilari – parollarni o’g’irlashga mo’ljallangan dasturlar.
Bakteriyalar – o’zidan o’zi nusxa olib personal kompyuterning mikroprotsessori va xotirasini haddan ortiq yuklaydigan dastur.
Kompyuter virusi — bu maxsus yozilgan dastur bo’lib, boshqa dasturlar tarkibiga yoziladi, ya'ni zararlaydi va kompyuterlarda o’zining g’arazli maqsadlarini amalga oshiradi.


5. Kompyuter viruslarning turlari va ularning tasnifi


Kompyuter virusining xayot davrining bosqichlari
1. Tadbiq etish
2. Inkubatsion davr (kirish manbaini berkitish maqsadida)
3. Reprodutsiya qilish (o’z-o’zidan ko’payish)
4. Destruksiya (axborotlarni buzish va/yoki o’chirish)


Kompyuter viruslarining tasnifi:
Ta'sir ko’rsatuvchi darajasi bo’yicha
Yashash muhitining turi bo’yicha
Yashash muhitining yuqtirish usuli bo’yicha
Algoritmik tuzilishi


6. Kompyuter viruslaridan himoya
Antivirus vositalari
Virus-filtr (qo’riqchi)
Detektor (skaner)
Dezinfektor (shifokor)
Vaksina dasturlari
Polidetektor-dezinfektor