Iqtisodiy bilim asoslari

Yalpi ichki mahsulot (YaIM)
— mamlakat hududida bir yil 
mobaynida ishlab chiqarilgan, pirovard ko‘rinishdagi tovar va 
xizmatlarning bozor narxlaridagi umumiy qiymati.
Yalpi milliy mahsulot (YaMM) 
— yil mobaynida mamlakat 
fuqarolari tomonidan (yer yuzining qayerida bo‘lishidan qat’i nazar) 
yaratilgan pirovard ko‘rinishdagi jami tovar va xizmatlarning bozor 
narxlaridagi umumiy qiymati.
Sof ichki mahsulot (SIM) — YaIMdan amortizatsiya ajratmasining 
ayrilganiga teng. Ma’lumki, ishlab chiqarish jarayonida asbob-uskuna, 
bino kabi asosiy vositalar eskirib, ular narxining bir qismi shu vositalar 
ishtirokida tayyorlangan tovarlar narxiga o‘tadi. Bu amortizatsiya 
ajratmasi bo‘lib, u yangidan yaratilgan qiymat emas. Shu bois, YaIMdan 
http:eduportal.uz

---

100
jami amortizatsiya ajratmasini ayirib tashlasak, Sof ichki mahsulot 
(SIM) miqdori topiladi. SIM mamlakatda bir yilda yangidan yaratilgan 
tovar va xizmatlarning bozor narxlaridagi qiymatini ko‘rsatadi.
Sof milliy mahsulot (SMM)ning qiymati YaMM qiymatidan amor-
tizatsiya ajratmasini ayirish yo‘li bilan topiladi. 
Milliy daromad (MD) — mamlakat aholisining bir yillik jami ish 
haqi, foiz, renta kabi barcha daromadlari va korxonalar foydasining 
yalpi yig‘indisidan iborat. U SIMdan barcha bilvosita soliqlarni ayirish 
yo‘li bilan ham aniqlanadi.
Turli mamlakatlardagi iqtisodiy faoliyatning samaradorligini va aholi-
ning turmush farovonligini taqqoslashda aholi jon boshiga hisoblangan 
YaIM qo‘llaniladi.
Aholi jon boshiga to‘g‘ri keladigan YaIM (YaMM) — YaIM (YaMM) 
qiymatini mamlakat aholisi soniga bo‘lib topiladi.
Aholi jon boshiga to‘g‘ri keladigan YaIM mamlakatdagi odamlarning 
turmush farovonligini ifodalovchi asosiy ko‘rsatkichlardan biridir.