Iqtisodiy bilim asoslari

Formula
YaMM = YaIM + E - I ; SIM = YaIM - A
Bu yerda: E — mamlakat kapitali asosida chet elda yaratilgan 
tovar va xizmatlar qiymati; I — chet el kapitali asosida mamlakatda 
yaratilgan tovar va xizmatlar qiymati; A — amortizatsiya ajratmasi.
Sof ichki mahsulot (SIM)
— yalpi ichki mahsulotdan amortizatsiya 
ajratmasining ayrilganiga teng.
Milliy daromad (MD)
 — mamlakat aholisining bir yillik jami ish 
haqi, foiz, renta kabi daromadlari va barcha korxonalar foydasining
yalpi miqdori.
AQSH, Yaponiya kabi davlatlarda mamlakatning rivojlanish darajasini 
ifodalovchi asosiy mikroiqtisodiy ko‘ratkich qilib YaIM emas, balki 
YaMM qabul qilingan. Lekin Birlashgan Millatlar Tashkilotining 
tavsiyasi bo‘yicha mamlakat rivojlanish darajasini aniqlash uchun YaIM 
asosiy ko‘rsatkich sifatida ishlatiladi. Shuning uchun ham aksariyat 
mamlakatlarda aholi turmush darajasini aniqlash va taqqoslash uchun 
aholi jon boshiga to‘g‘ri keladigan YaIM olinadi. 
O‘zbekiston Davlat statistika qo‘mitasi ma’lumotlariga ko‘ra, 2018- 
yilda O‘zbekistonning YaIMi 407,5 trln so‘mni tashkil qildi. Bu 2017- 
yildagiga nisbatan 5,17% ga ko‘pdir. Aholi jon boshiga to‘g‘ri keladigan 
http:eduportal.uz

---

101
1. YaIM, YaMM, SIM, SMM va MD bir-biridan nimasi bilan farqlanadi? 
2. Nima sababdan mamlakatda ishlab chiqarilgan barcha tovar va 
xizmatlar qiymati ham YaIMga qo‘shilavermaydi?
3. Pirovard va oraliq mahsulotlarga 3 tadan misol keltiring.
4. Bir mamlakatning YaMM miqdori 7669 mln AQSH dollarini, chet 
ellik fuqarolarga to‘langan daromadlar 190 mln AQSH dollarini, 
boshqa d a v l a t l a r g a q o ‘ y i l g a n s a r m o y a d a n t u s h g a n d a r o m a d l a r 
e s a — 205 mln AQSH dollarini tashkil qildi. Bu mamlakatning YaIM 
miqdorini toping.
5. Mamlakat YaIM ining o‘sishi iqtisodiyotning rivojlanishiga qanday 
ta’sir etadi?
6. Aholi jon boshiga to‘g‘ri kelgan YaIM nimani ifodalaydi?