Iqtisodiy islohotning hozirgi bosqichida buxgalteriya hisobi tizimining holatini baholash muammolari

Journal of Advanced Research and Stability 
ISSN: 2181-2608 

www.sciencebox.uz/ 
149
“Aniq va tabiiy fanlar ta’limida raqamli texnologiyalarni qo‘llash”
 
Special Issue | 2022

 
natijasida quyidagilar aniqlandi: 
1. Yuqori raqobat va bozor munosabatlarini rivojlantirishga qaratilgan toʻliq buxgalteriya 
konsepsiyasining yoʻqligi. 
2. Buxgalteriya hisobi normativ-huquqiy tartibga solishning amaldagi tizimi fuqarolik, soliq 
qonunchiligi normalari va mamlakatning oʻzi va ushbu normalarga, birinchi navbatda, 
dunyoning rivojlangan mamlakatlarida mos kelmasligi. 
Birinchi yoʻnalish doirasida buxgalteriya hisobi tizimining metodologiyasining asosiy masalalari 
boʻyicha xalqaro buxgalteriya standartlari va moliyaviy hisobotlarning mazmuni boʻyicha 
nomuvofiqlik bartaraf etildi. [4-25] Mahsulot ishlab chiqarish, bajarilgan ishlar va koʻrsatilgan 
xizmatlar boʻyicha joriy xarajatlarni shakllantirish, shuningdek, moliyaviy natijalarni 
shakllantirish tartibi belgilandi. Keyinchalik, "mahsulot (ish, xizmat) ishlab chiqarish va sotish 
xarajatlari tarkibi va moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi toʻgʻrisida Nizom" qabul qilindi 
va unga sharh ishlab chiqildi.[5-11] Mulk va majburiyatlarning ayrim turlarini baholash usullari 
tartibga solinadi: moliyaviy hisobotlarning ochiqligini (oshkoraligini) ta‟minlaydigan asosiy 
yondashuvlarni shakllantiradigan vositalar yaratildi. Bundan tashqari, hisob-kitob va hisobot 
moliyaviy ma‟lumotlarining ishonchliligini ta‟minlaydigan idoradan tashqari mustaqil auditorlik 
nazorati tizimi yaratildi. 
Ikkinchi yoʻnalish doirasida barcha manfaatdor foydalanuvchilarning xoʻjalik yurituvchi 
sub‟ektlarning moliyaviy ahvoli toʻgʻrisida taqqoslanadigan ma‟lumotlarga ega boʻlishini 
ta‟minlash uchun sharoitlar yaratildi. Natijada, buxgalteriya hisobini tartibga solishni 
buxgalteriya jarayonidan moliyaviy hisobotga qayta yoʻnaltirish masalalari hal qilindi. 
Buxgalteriya hisobi metodologik ta‟minotini moliyaviy hisobni tashkil etishga yoʻnaltirish 
amalga oshirildi, bu esa tashkilotning amaldagi Qonunchilik va professional tuzilmalarning 
tavsiyalari doirasida rivojlanish strategiyasini hisobga olgan holda boshqaruv buxgalteriya 
modelini aniqlashga imkon berdi.[6-10] 
Oʻzbekiston Respublikasida buxgalteriya hisobi tizimini isloh qilish Davlat dasturida va 
"buxgalteriya hisobi toʻgʻrisida" gi Oʻzbekiston Respublikasi Qonunida nazarda tutilgan uslubiy 
yondashuvlar keyinchalik buxgalteriya hisobi milliy standartlarida aks ettirildi.[12] 
Oʻzbekiston Respublikasi moliya vazirligi tomonidan buxgalteriya hisobi boʻyicha 25 dan ortiq 
milliy standartlar ishlab chiqildi. Ushbu normativ hujjatlarda buxgalteriya hisobi sohasidagi 
milliy an‟analarning ba‟zi xalqaro moliyaviy hisobot standartlari bilan oqilona kombinatsiyasi 
aks ettirilgan. 
Ushbu standartlardan yanada foydalanish professional (jamoat) tashkilotlarining ishtirokisiz 
tasavvur ham qila olmaydi, bu esa buxgalterning kasbining maqomini oshirishni talab qiladi. 
Shunday qilib, buxgalteriya islohotining uchinchi yoʻnalishi talab qilinadi.[3-21] Uning asosini 
alohida buxgalteriya ob‟ektlarini metodik ta‟minlash uchun bunday standartlarni tayyorlashga 
qodir boʻlgan oʻz-oʻzini tartibga soluvchi birlashmalar tashkil etish tashkil etilishi kerak. 
Belgilangan vazifalarni hal qilish uchun buxgalterlar va auditorlarni professional sertifikatlash 
tizimini shakllantirish, shuningdek ularning faoliyati ustidan jamoatchilik nazoratini tashkil etish 
talab etiladi.[13-19] Ushbu yondashuvlar buxgalterlik kadrlarini tayyorlash va malakasini 
oshirishning butun tizimini modernizatsiya qilish boʻyicha kompleks chora-tadbirlarni ishlab 
chiqishni talab qiladi. 
Oʻzbekiston Respublikasida buxgalteriya hisobi tizimini isloh qilish davlat dasturi qabul 
qilingandan keyin oʻtgan davr mobaynida buxgalteriya hisobini isloh qilishning kontseptual 
rejasida yangi normativ-huquqiy bazaning asoslari qoʻyildi, iqtisodiyotimizga xos boʻlmagan 
yangi ob‟ektlarni hisobga olish usullarini ishlab chiqish masalalari hal qilindi: nomoddiy 

---