Iqtisodiy islohotning hozirgi bosqichida buxgalteriya hisobi tizimining holatini baholash muammolari

Mavzuga oid adabiyotlarning tahlili. Rus olimi Ya.V.Sokolov oʻzining «История развития 
бухгалтерского учѐта» nomli asarida buxgalteriya hisobining paydo boʻlishini quyidagi uch 
qarashga boʻladi: 600 yil oldin, xoʻjalik hayotidagi maqsadli jarayonlaming roʻyxatga olinishi 
natijasida; 500 yil oldin, bu borada Luka Pacholining kitobi chiqishi bilan; 100 yil oldin, bu 
borada har xil maktablaming paydo boʻlishi bilan. 
Oʻzbekistonda qachon buxgalteriya hisobi shakllana boshlagan? Buxgalteriya hisobi nafaqat 
Germaniya, Rossiya va boshqa Yevropa mamlakatlari balki, Oʻrta Osiyoning markazi 
hisoblangan bizning diyorimizda XV asrda shakllana boshlagan. 
Uning ilk bor kurtak otishi Amir Temur tomonidan hisob daftarini yurituvchi shaxslar —
yozuvchilami (kotiblami) tayinlagani bilan bogʻliq. U oʻzining «Temur tuzuklari» nomli asarida 
shunday deb yozadi: «Saltanatning har bir idorasida boʻladigan kirim-chiqimlami, kundalik 
xarajatlami yozib borish uchun bir kotib tayinlansin». 

---

Journal of Advanced Research and Stability 
ISSN: 2181-2608 

www.sciencebox.uz/ 
148
“Aniq va tabiiy fanlar ta’limida raqamli texnologiyalarni qo‘llash”
 
Special Issue | 2022

 
Yana bir rivoyatda keltirilishicha Amir Temur lashkarlarining har bin jangga kirishidan oldin 
katta idishga bittadan tosh tashlagan va jangdan eson-omon qaytgan jangchi yana bitta toshni 
idishdan olgan.
Demak, idishda qolgan toshlar soni jangda halok bolgan jangchilar sonini bildirgan. Bu oddiy 
hisob-kitob buxgalteriya hisobining bir usulini ifodalaydi. Ya‟ni, «Kirim —chiqim = qoldiq». 
Keltirilgan misollardan koʻrinib turibdiki, bizda ham buxgalteriya hisobi boshqa davlatlar kabi 
oʻz tarixiga ega ekan.