Iqtisodiy nazariya

Ko‘rgazmali iste’mol samarasi bu shunday paradoksal holatki, bunda tovarlarga bo‘lgan talab ularni boshqa (o‘ziga o‘xshash) tovar­larga nisbatan yuqori narxda bo‘lganligiga sabab oshib boradi. Bunga sabab bu tovarni yuqori obro‘-e’tiborga ega, elita ko‘rinishida bo‘l­gan­ligidir. Bu holatni ilk bor amerikalik iqtisodchi Torsten Veblen aniqlagan va o‘z asarida aks ettirgan.
3. Bozordagi taklif. Taklif qonuni
Agarda bozordagi iqtisodiy holatni tavsiflovchi taklif ko‘rib chiqilmasa, bozor mexanizmining tahlili bir tomonlama bo‘lib qoladi. Bozordagi talab xaridorlar tomonidan o‘rganilgan bo‘lsa, taklif sotuv­chilar tomonidan o‘rganiladi. Ana shunda, bozor mexanizmi to‘liq tahlil qilinadi va ijobiy natijalarga erishiladi.
Taklif - joriy vaqtda bozorda mavjud va sotuvchilar (ishlab chi­qaruvchilar) tomonidan joriy narxlarda sotishga tayyor tovar va xiz­matlar yig‘indisidir.
Taklif xajmi Q_s - joriy vaqtda bozorda sotuvchilar (ishlab chiqaruvchilar) tomonidan joriy narxlarda sotishga tayyor tovar va xizmatlar xajmi, soni. Ularning xajmi doimiy ravishda ishlab chiqarish va sotish xajmi bilan bir xil bo‘lavermaydi.
Bir tomondan, agar bozordagi narx sotuvchilar tomonidan o‘zlari­ning xarajatlarini qoplash maqsadida belgilanadigan bo‘lsa, taklif xajmi real ishlab chiqarishga nisbatan ancha past bo‘ladi. Boshqa tomondan, davlat tomonidan biror-bir tovar yoki mahsulotga o‘rtatib qo‘yilgan yuqori narxlar ishlab chiqaruvchi firmalarda katta qiziqish uyg‘otishi mumkin va bu orqali taklif oshib boradi, biroq, xaridorlar va sotuvchilar xatti-xarakati orqali belgilanadigan sotuv xajmi nis­batan past bo‘lishi mumkin.
Taklif narxi - joriy vaqtda, joriy joyda, mavjud tovarga sotuvchi tomonidan qo‘yiladigan minimal narx.
Bozor kon’yunkturasini tahlili natijasida taklifni bozor va indivi­dual taklifga bo‘lish mumkin. Bozor taklifining xajmini alohida ishlab chiqaruvchilar takliflarni mavjud narxlar asosida qo‘shish orqali aniq­lash mumkin. Bunda ishlab chiqruvchi tomonidan foydalaniladigan boshqa omillar (resurslar narxi) narxlari o‘zgarmas deb olinadi.
Taklif xajmi nafaqat narxga balki, bozor kon’yunkturasining boshqa parametrlariga ham bog‘liq. Bu bog‘liqlik taklif funksiyasi deb ataladi. Uning grafik ko‘rinishi taklif egri chizig‘i hisoblanadi.

250

240