“Iqtisodiy ta’limotlar tarixi” fanidan muammoli ma’ruza matnlari to’plami T.: Tmi, 2003. bet
Download 1.05 Mb. Pdf ko'rish
|
iqtisodiy talimotlar tarixi-1
|
Mehnat bozori va pul. A.Smitning ko’rsatib berishicha, taklifning talabga moslashuvi nafaqat tovarlar bozorida, balki faoliyatning boshqa sohalarida ham kuzatiladi. Masalan, aholining o’sishi ishchi kuchiga bo’lgan talab bilan tartibga solinib turiladi. Quyi sinflarda an’anaviy ravishda bolalarning tug’ilishi ko’p bo’ladi. Lekin ishchi kuchiga talab ortmasa, albatta, ish haqi past bo’ladi, ularning ko’pi kambag’allikdan o’lib ketadi. Ish haqining ancha yuqori bo’lishi esa, ularning ko’pchiligining yashab ketishiga olib keladi. Xuddi shunga o’xshab pulga bo’lgan talab uning taklifini tartibga solib turadi. Mamlakatda tovar muomalasi uchun metall pullar qanchalik talab qilinsa, shunchalik mavjud. Agar mamlakatda tovarlar kamayib ketsa, unda pul foydasiz bo’lib qoladi va import tovarlarni sotib olish uchun chetga chiqariladi. Banklar ham ortiqcha miqdorda banknot biletlarini chiqarishdan manfaatdor bo’lmaydi. Agar ular juda ko’p 74 biletlarni chiqarsalar, unda tovarlar bahosi oshib ketadi, bilet egalari esa ularni oltin va kumushga almashtirib berish uchun da’vo qiladilar. Merkantilistlarning pul kontseptsiyasini rad etishga bo’lgan A.Smitning kuchli istagi uni boshqa jarga tortdi. U, har qanday boshqa tovarga qaraganda pulga bo’lgan zarurat kamroq bo’ladi, deb tasdiqlaydi. Uningcha, pul ancha qimmat muomala xarajatlari hisoblanadi. Shuning uchun, iqtisodig’t pul miqdoriga qancha kam muxtoj bo’lsa, jamiyat talafotlari shuncha kam bo’ladi. Mamlakatda pul massasini ko’paytirishga qaratilgan merkantilistlar sig’sati esa bema’nidir. A.Smitning pulning roliga etarlicha ahamiyat bermaslik qoidasini klassik maktab bo’yicha uning izdoshlari o’zlashtirib oladilar va o’z ta’limotlarida qo’lladilar. 75 |
