Iqtisodiy xabar va yangiliklarni ommaga yetkazishda metaforalarning o`rni

qorong’ulik tomon qadamlar; pul so’rash bo’yicha konferensiya; kurashayotgan

Sharqiy Evropa bozorlari; Og’ir jarrohlik amaliyotida mikelin o’qi;

Amerikaning fond bozori pufagi “ kabi metaforalarning ilmiy munozarada ekanligini yaqqol kuzatishimiz mumkin .[ 2018 yil 11-son (47) / : British Newspaper ]

Quyidagi misollarda metaforalarning tibbiyotga doir so`zlar bilan qo`llanilib fikrning yaqqol aniqlashtirilishi uchun ishlatilganligini ko`rish mumkin ekan ;

1)Sog’lom organizm → Sog’lom iqtisodiyot .

2)Kasallik belgilari → iqtisodiyotdagi muammolar.

3) Kasal iqtisodiyotni jonlantiring, korrupsiyani kamaytiring.

4) Usiz oson kredit, aziz moy ko’proq og’riq keltiradi. Shoshiling, dalil bo’lishi mumkin bozorni spazmga olib kelishi mumkin. Bu hamma uchun eng katta bosh og’rig’i.

5) Umuman hind sanoatini olaylik . Xavf shundaki, Uoll Stritning topshirig`i bilan pul qutisini olib keladi. Yaponiya iqtisodiyoti allaqachon paydo bo’lgan

o’sish uchun allergiyadir. Ularning strategiyalari borgan sari o’sib bormoqda,

surunkali muammolar bilan shug’ullanish muvaffaqiyatsizlikdir. Hatto Amerika taomlari va giyohvand moddalarni iste’mol qilish boshqarmasi jiddiy yon ta’sirga ega.

6) Tibbiy davolanish → Iqtisodiy choralar: o’zgaruvchan noxush dori yutishga tayyor. Islohot doimo og’riqli.

7) Avtoulov ishlab chiqaruvchilarning uch karra dozasi to’g’ri davo bo’ladimi, aniq emas.

Мазмуни яхши. Ёқди. Янгилики бор. Аммо мақоланинг имловий хатолари кўп. Шуларни тузатинг. Бўлмаса яхши тақриз ололмайсиз.

Ўзимизнинг ўзбекча матнларимиз билан қиёсласангиз ҳам бўлади.

8) Donorlar aslida qancha pul berishni xohlashlari ham bir xil darajada aniq emas.

Avstriya, Angliya, Fransiya va Germaniya singari davlatlar sinab ko’rildi/

9) Qon ketishini to’xtatish uchun ( iqtisodiy inqiroz nazarda tutilmoqda ) o’z usullarini qo’llamoqda. Banklar unchalik ko’p emasligini aytmoqdalar.

10) Bu esa aylanma mexanizmga ishora. Dell xizmat ko’rsatish bo’linmasini rivojlantirishga harakat qildi Hech qanday tortib olish, dramalar, mo’’jizaviy davolanish yo’q. Mumkin Bill Geyts bu so’z bilan hammani davolayotgandir? Ikkala sug’urtalovchining hisob raqamiga 400 mln kapital kiritildi. Bank esa allaqachon yarador deb e `lon qilindi. Xalqaro valyuta jamg’armasining fikriga ko’ra, oldini olish davolashdan afzalroqdir. [5]

Ushbu misollar iqtisod yo`nalishiga doir nashr qilingan turli xil jurnal va gazetalardan olingan . Ushbu parchalarni tahlil qiladigan bo`lsak, o`xshtish vositasi bo`lmish metafora juda ustamonlik bilan tanlangan . Masalan , kelingki 7 misolimizga nazar solsak : bu yerdag 3 karra doza hamda to`g`ri da`vo so`zlari jonsiz metafora tarzida bir biriga uyg`unlashgan . Bu yerda muxbir 3 karra dozani avtoulov ishlab chiqaruvchilarining mahsulotni 3 marta ko`p ishlab chiqarishi nazarda tutilgan . Iqtisodiy xabarlarni berib borishda metaforalarning yana bor muhim jihati shundaki, ular nafaqat tibbiyot bilan balki sport va harbiy harakatlar bilan ham chambarchas bog`liq tarzda e`tirof etiladi. Masalan , yuqorida aytib o`tganimizdek , “ Iqtisodiyot - bu urush, sport ” , “ Iqtisodiy urush tomon olg`a askarlar !!! “

Demoqchimizki, iqtisodiyotni aks ettiradigan metaforik iboralar to’plami kurash va harbiy harakatlar tasviriga asoslangan voqelikdir . Kognetiv jihatdan tahlil qiladigan bo`lsak , biz urush haqida o’ylasak, qoida tariqasida ongimizda janglar, jang maydoni, harbiy rasmlar, askarlar, qurollar, urush strategiyalari va urushning natijalari paydo bo’ladi . Bu metaforani ochib beradigan bo`lsak , iqtisodiy urush bu yerda qurol aslaha ko`tarib urush qilish emas , aksincha iqtisodiy yemirilish va iqtisodiy inqirozga qarshi ko`rilgan chora –tadbirlar nazarda tutilgan. Bank xodimlari, moliya xizmatchilari esa askarlar sifatida talqin qilingan .

Xulosa o`rnida shuni aytish mumkinki , ingliz tili dunyosida iqtisodiy yangilik va muhim xabarlarni ommaga yetqazishda metaforalar asosiy vosita sifatida xizmat qiladi . Hamda bu metaforalar nafaqat iqtisod sohasi bilan balki tibbiyot , harbiy va sport sohalari bilan mutanosib tarzda bog`lanib keladi .Umuman olganda, metaforani nafaqat muxbir va nuharrir tomonidan to`g`ri tanlay olish muhim ahamiyatga ega , balki publisiztikada qo`lanilgan metaforani anglay olish va tushunish ham kitobxondan katta e`tibor va ziyraklikni talab qiladi. Ayniqsa , bu ingliz dunyosidagi iqtisod sohasiga ta`luqli bo`lsa .

Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati :

1)Bicchieri, Cristina. (1988). Should a Scientist Abstain from Metaphor? Cambridge: Cambridge University Press.

2)Boers, F., & Demecheleer,M.（1997). A Few Metaphorical Models in Economic

Discourse. ESP Journal, 19.

3)Charteris-Black, J. (2000) Metaphor and vocabulary teaching in ESP economics.

ESP Journal, 19.

4) Johnson M. 1987, The Body in the Mind, University of Chicago Press, Chicago and London. Keller E.F. 1995, Refiguring Life: Metaphors of Twentieth-century Biology, Columbia University Press, New York.

5) Lakoff G. 1993, The Contemporary Theory of Metaphor. In Ortony A. (ed.), Metaphor and Thought (2nd edn.), Cambridge University Press, Cambridge, pp. 202-251.

6) Lakoff G. and Johnson M. 1980a, Metaphors We Live By, University of Chicago Press, Chicago. 77 [8], pp. 453-486.

7) Malikov T.S. Moliyaviy qaror qabul qilish asoslari, -T.: O’zbekiston, 1996.

8)Sharifxo’jaev M., O’lmasov A. Iqtisodiyot nazariyasi. -T.: “Mehnat”, 1995.

Арутюнова Н. Д. Метафора // Лингвистический энциклопедический словарь. – М., 1990. – С. 29.